تمهید الاصول فی علم الکلام

دانشنامه اسلامی

[ویکی اهل البیت] شیخ الطائفه محمد بن حسن طوسی (م 460 ق).
این کتاب در موضوع علم کلام مطابق با مذهب شیعه امامیه است. مؤلف کتاب را در چهار بخش تنظیم نموده است:
روش شیخ در عنوان کردن و خصایص استدلالی او در این کتاب عبارت است از:
ترجمه فارسی این کتاب به همت انتشارات انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران در سال 1358 ش چاپ شده است.

[ویکی نور] تمهید الأصول فی علم الکلام، اثر ابوجعفر محمد بن حسن طوسی ، با تصحیح و مقدمه دکتر عبدالمحسن مشکوةالدینی، شرح بخش نظری رساله «جمل العلم و العمل»، تألیف سید مرتضی علی بن حسین موسوی است که به زبان عربی و در قرن پنجم قمری، نوشته شده است.
در ابتدای کتاب، مقدمه مفصلی از مصحح آمده که به بیان خصوصیات کتاب و روش کار شیخ طوسی در آن، پرداخته شده است .
شیخ طوسی نام این کتاب را در فهرست کتب خویش، «شرح جمل العلم و العمل» ذکر کرده و در اول همین کتاب و در کتاب «الاقتصاد فی ما یجب علی العباد» که گاهی به این کتاب ارجاع داده، به همین اسم آن را نام برده است. اما در پشت نسخه قدیمی این کتاب که به شماره 54 مخطوطات در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می شود، نامش «تمهید الأصول» و یک جا، «تمهید فی الأصول» نوشته شده است و پاره ای از نویسندگان اخیر نیز به همین اسم آن را عنوان کرده اند و معلوم نیست از چه هنگامی این نام بر آن نهاده شده است .
در اثر حاضر، قسمت عمده ای از معارف دقیق و اصول کلی علمی و فلسفی گنجانده شده است و معتقدات شیعه با فرق دیگر مسلمانان و غیر مسلمانان مقایسه گردیده و آنچه بر مبنای اصول تشیع خالص درست به نظر آمده، با ذکر دلیل و سند محکم، به اثبات رسیده است و به اعتراضات مخالفین، پاسخ گفته شده است .
در تبیین روش شیخ در تنظیم کتاب حاضر، توجه به این نکته ضروری است که علم کلام در آغاز توسط گروه معتزله به وجود آمد و مسائل اصلی آن در پنج اصل، تنظیم شدند و همه آنان متعهد بر این شدند که همگی متفق بر این پنج اصل باشند و به دیگران هم آن را بقبولانند. این پنج اصل عبارتند از: توحید و بحث صفات؛ عدل؛ وعد و وعید؛ منزلت بین المنزلتین و امر به معروف و نهی از منکر .
هدف اصلی آنان از این کار، جلوگیری از برخوردهای قولی و عملی و زدوخورد بین فرقه های مسلمانان بود. به همین ملاحظه در هر موضوعی حد متوسطی از عقاید گوناگون را گرفتند تا همه را بر آن متفق و متحد گردانند و به این وسیله، آشتی و صلح برقرار نمایند .

[ویکی فقه] تمهید الاصول فی علم الکلام (کتاب). کتاب تمهید الاصول فی علم الکلام نوشته شیخ الطائفه محمد بن حسن طوسی (م ۴۶۰ ق)، به زبان عربی و در موضوع علم کلام مطابق با مذهب شیعه امامیه نوشته شده است. مؤلف این کتاب را در شرح بخش اولِ کتابِ جُمَل العلم و العمل - که بخش کلامی است - نگاشته است.
مؤلف کتاب تمهید الاصول فی علم الکلام، شیخ الطائفه محمد بن حسن طوسی (م ۴۶۰ ق) است.
معرفی اجمالی
این کتاب در موضوع علم کلام مطابق با مذهب شیعه امامیه است. مؤلف کتاب را در چهار بخش تنظیم نموده است:بخش اول در توحید و اثبات صفات خداوند ـ از جمله عدل الهی ـ است;بخش دوم در ماهیت کلام خداوند و تشریع که راهنمای تکلیف است و از صفت عدل حاصل می شود;بخش سوم در وعد و وعید است که به دنبال برانگیختن پیامبران حاصل می شود و نتیجه آن، عمل کردن به تکلیف یا پرهیز از آن است;بخش چهارم در به پا داشتن حکومت دینی و عدل اسلامی برای اجرای شرع و نتایج حاصل از آن است.روش شیخ در استدلال و عنوان کردن مطالب در این کتاب عبارت است از: ۱. در آغاز هر فصل خلاصه مطالب را به طور فهرست وار می آورد و مشخص می کند که چه چیزهایی ذکر خواهد کرد؛ ۲. هنگام شروع مطلب، قضیه مورد بحث را مطرح می کند و پس از تعریف موضوع و کلیات مربوط به آن، دلیل اثبات قضیه را می آورد. پس از آن نظر دیگران، و قضایای فرعی و ابهاماتی را که شاید پیش بیاید، در قالب سؤال و جواب بیان می کند.
تمهید الاصول و تدریس آن
این کتاب در مدارس علمی شیعه بسیار مورد توجه بوده و جز شرح شیخ طوسی، شروح دیگری نیز بر آن نوشته شده است.
ابن شهرآشوب، معالم العلماء، ج۱، ص۱۱۹، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
...

[ویکی شیعه] تمهید الاصول فی علم الکلام (کتاب). تَمهیدُ الاُصول فی علمِ الکَلام، کتابی در کلام و اصول عقاید به عربی، تألیف محمد بن حسن طوسی معروف به شیخ الطائفه از علمای قرن پنجم است. شیخ طوسی این کتاب را در شرح بخش اولِ کتابِ جُمَل العلم والعمل ـ که بخش کلامی کتاب است ـ نگاشته است. جمل العلم و العمل را سید مرتضی علم الهدی به دستور شیخ مفید نوشته است.
مؤلف تمهیدالاصول، برخلاف روش معمول عالمان معاصر و پیشین خود در نگارش شرح ها، متن جمل العلم و العمل را نقل نکرده، بلکه مطابق مطالب کتاب، به شرح و بسط موضوعات آن پرداخته است. وی در آغاز کتاب فصل بندی را هم رعایت نکرده است.
تمهیدالاصول چهار بخش دارد و هر بخش آن به فصل های مختلف تقسیم می شود. پس از بحث در چیستیِ فعلِ واجب و اینکه شناخت خدا نخستین واجب است، مباحث دیگر آمده است، از جمله حدوث اجسام و ویژگی های جسم، وجود خدا و صفات او، تکلیف، وعد و وعید، امر به معروف و نهی از منکر، نبوت و امامت.

پیشنهاد کاربران

بپرس