تنزیه الانبیاء

دانشنامه اسلامی

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دانشنامه جهان اسلام است
تنزیه الانبیاء (نام کامل آن : تنزیه الانبیاء والائمه )، کتابی به عربی در کلام نوشته سید مرتضی علم الهدی، دانشمند شیعی.(355ـ436) موضوع این کتاب اثبات عصمت پیامبران و امامان است. سید مرتضی معروف به شریف مرتضی از پیشگامان تألیف منظم و مدون در حوزه کلام شیعه است و آثار کلامی او از زمان نگارش همواره مورد توجه بوده است. وی برخی کتابهایش را در پاسخ به دیگران نوشته اما سخن بعضی که گفته اند تنزیه الانبیاء پاسخ به تخطئة الانبیاء ابوحامد غزالی (450ـ505) است، با توجه به تاریخ وفات وی و ولادت غزالی درست نیست.
سید مرتضی در این کتاب بحث های راجع به عصمت پیامبران را به تفصیل آورده اما در بحث عصمت امامان برای تفصیل مطالب به کتاب الشافی فی الامامة خود ارجاع داده است. وی رسالة کوتاهی به نام رسالة فی العصمة نیز دارد.
تنزیه الانبیاء شامل مقدمه و دو بخش کلی است: بخش اول در تنزیه انبیا و بخش دوم در تنزیه ائمه. در مقدمه، آرای مختلف درباره عصمت پیامبران نقل شده است. به گفته او حشویه و اصحاب حدیث وقوع گناهان کبیره یا گناهان صغیره را از جانب پیامبران روا دانسته اند. امامیه معتقدند که ارتکاب هیچ گناهی چه صغیره چه کبیره بر پیامبران و امامان چه پیش از پیامبری و امامت چه پس از آن روا نیست. معتزله فقط انجام دادن گناهان کبیره و صغیره ای را که موجب وهن انبیاست، چه پیش از پیامبری چه پس از آن روا ندانسته اند اما در هر دو حال انجام دادن گناهان صغیره ای را که موجب وهن انبیا نیست، جایز شمرده اند. معتزله و حشویه درباره امامان (حاکمان) معتقد بوده اند که انجام دادن گناهان کبیره و صغیره از جانب آنان ممکن است اما موجب عزل آنان از مقام خود می شود.
سید مرتضی پس از نقل آرای مختلف، آنها را بررسی و نقد کرده است. کتاب به صورت پرسش و پاسخ تنظیم شده است و به نظر می آید برخی پرسشها را پیشتر، متکلمان معتزلی مطرح کرده بوده اند، کسانی همچون نَظّام و ابومسلم محمد بن بحر اصفهانی و ابوعلی جُبّائی. پاره ای دیگر پرسشهایی است که به نظر سید مرتضی رسیده که ممکن است پیش بیاید یا پرسشهای کسی است که به درخواست او کتاب را نوشته است.
وی در شرح نظر خود می گوید تمام آنچه از پیامبران دور می دانیم و انجام دادنش را نمی پذیریم، مستقیم یا غیرمستقیم به نشانه صدق (اعجاز) پیامبری برمی گردد. مستقیم به این صورت که نشانه پیامبری حاکی از آن است که خداوند آنان را تصدیق کرده است پس باید از گناه کبیره ای چون دروغ بری باشند زیرا تصدیق دروغگو شایستة خداوند نیست.
غیرمستقیم به این صورت است که نشانه پیامبری بر وجوب پیروی از پیامبران و تصدیق آنان ــ که غرض از برانگیختن پیامبران است ــ دلالت دارد، در حالی که امر به پیروی از دروغگو شایسته نیست. درباره سایر گناهان کبیره نیز این گونه است اما درباره گناهان کبیره پیش از پیامبری و گناهان صغیره (چه پیش از پیامبری چه پس از آن) سید مرتضی می گوید میان دو کس که یکی چنین گناهانی ندارد و آنکه مرتکب چنین گناهانی شده است و احتمال انجام دادنش بر او می رود، مردم به پیروی از کسی رغبت و اطمینان پیدا می کنند که چنین گناهانی نداشته باشد.
درباره امامان نیز می گوید: علت حضور امام این است که با وجود او تا آنجا که امکان دارد، مردم از کارهای ناشایست دور بمانند و به کارهای شایسته نزدیک شوند. پس اگر انجام دادن گناهان کبیره را برای امام هم جایز بدانیم، علت مذکور همچنان باقی خواهد بود و این امام هم محتاج امام دیگری است و این روند به تسلسل می انجامد مگر این که به امامی معصوم برسد. چون قول امامان مانند قول پیامبر، حجت است و حق فقط از طریق آنان شناخته می شود، پس حکم آنان درباره انجام دادن گناهان صغیره (چه پیش از امامت چه پس از آن) و گناهان کبیره پیش از امامت، همان حکم پیامبر است.

[ویکی نور] تنزیه الأنبیاء: پژوهشی قرآنی درباره عصمت پیامبران و امامان (ع)، ترجمه فارسی «تنزیه الأنبیاء» سید مرتضی (355-436ق) است که توسط امیر سلیمانی رحیمی انجام گرفته است.
درباره این ترجمه مطالب زیر گفتنی است:
مطالعه کتاب تنزیه الانبیاء در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور

[ویکی شیعه] تنزیه الانبیاء (کتاب). تنزیه الانبیاء و الائمة کتابی کلامی در اثبات عصمت پیامبران و امامان نوشته سید مرتضی علم الهدی (۳۵۵ـ۴۳۶ق.).
سید مرتضی در این کتاب بحث های راجع به عصمت پیامبران را به تفصیل آورده اما در مورد عصمت امامان، برای تفصیل مطالب، به کتاب الشافی فی الامامة که نوشته خود اوست ارجاع داده است. وی رساله کوتاهی به نام رسالة فی العصمة نیز دارد. کتاب به شکل پرسش و پاسخ تنظیم شده است.
با اینکه تنزیه الانبیاء به موضوعی اعتقادی می پردازد، به سبب مسائل نحوی و بلاغی و لغوی ای که در بر دارد، شایسته است که جزو کتاب های ادبی نیز به شمار آید.

پیشنهاد کاربران

بپرس