توسل

[ویکی اهل البیت] توسّل. توسل عبارت است از وسیله جستن جهت تقرب به خداوند متعال که در قرآن کریم بدان امر شده است. وسیله، چیزی است که متوسل شونده با آن به مقصود خود دست می یابد.
آنچه که موجب تقرب بنده به خداوند گردد - که در قرآن از آن به «باب» نیز تعبیر شده است «و أتوا البیوت من أبوابها» - وسیله شمرده می شود؛ از اعمال صالح گرفته تا اسماء الهی، معصومان علیهم السلام، عالمان ربّانی، مؤمنان کامل و آنچه نزد خداوند دارای قداست و عظمت است مانند قرآن کریم و تربت سیدالشهدا علیه السلام.
توسل به آنچه که از نظر شرع یا عقل موجب تقرب به خداوند می گردد - به ویژه توسل به رسول خدا صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام به خصوص امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف - امری مطلوب و مستحب و مورد توصیه قرآن کریم است.
در روایات رسیده از ائمه علیهم السلام آمده است: مراد از «وسیله» در آیه شریفه «وَابْتَغُواْ إِلَیهِ الْوَسِیلَةَ» ما هستیم و ماییم «ابواب» خداوند و ماییم اسماء حسنای الهی که خداوند به بندگانش امر کرده او را بدان ها بخوانند.
تا پیش از ابن تیمیه(م.728ق.) توسل وارد میدان بحث و گفت وگوی جدی علمی نشده بود و بابی با نام توسل در کتاب های کلامی یا حدیثی و یا در ضمن ردیه ها یافت نمی گشت. توسل به دستاویزها برای رسیدن به اهداف مادّی یا معنوی، امری مطلوب و حتی ضروری از دیدگاه فطری و عقلایی به شمار می رود که در اصل مشروعیت و جواز آن، تردیدی وجود نداشته است.
ابن تیمیه و پیروان وی، موسوم به سلفیه، به طور جدی به نقد توسل پرداخته و گونه هایی از آن را نامشروع، بدعت و همراه شرک دانسته اند. آنان توسل را یا به واسطه اعمال و رفتار نیک افراد می دانند و یا به معنای واسطه نهادن شخصی دیگر که در این صورت، نقش آن شخص تنها در حد دعای خیری است که به درگاه خدا انجام می دهد و یا آن شخص، خود، واسطه میان خدا و بندگان قرار می گیرد. البته توسل به این شخص نیز دو حالت دارد؛ گاه در زمان حیات او و گاه پس از مرگ وی صورت می گیرد.

[ویکی فقه] توسّل، واسطه قرار دادن امور خیر و افراد صالح مقرب درگاه الاهی برای بر آورده شدن درخواست و اجابت دعاست.
توسل در لغت به معنای انجام دادن کاری برای تقرب به یک چیز یا شخص است.

توسل در اصطلاح
توسل در اصطلاح به این معناست که انسان در هنگام دعا و استغاثه، به درگاه الاهی چیزی عرضه کند که واسطه پذیرش توبه و اجابت دعای او و بر آورده شدنِ درخواستش باشد، مانند صفات و اسمای الهی یا نام پیامبر اکرم و دعای آن حضرت یا نام اولیای عظیم الشأن و فرشتگان.

روایات در باب توسل
۱_حضرت زهرا سلام الله علیه می فرماید: وأحمد اللّه الذی بعظمته و نوره یبتغی مَن فی السموات والأرض إلیه الوسیلة ونحن وسیلته فی خلقه.
تمام آنچه در آسمان و زمین هستند، برای تقرب به خداوند به دنبال وسیله هستند و ما وسیله و واسطه خداوند در میان خلقش هستیم.
۲_از عایشه در باره خوارج نقل شده است که پیامبر فرمود: هم شرّ الخلق والخلیقة، یقتلهم خیر الخلق والخلیقة، وأقربهم عند اللّه وسیلة. اما این روایت را دستان امانتدار اهل سنت حذف کرده اند.
خوارج، بدترین خلایق هستند، آنها را بهترین فرد از میان خلائق که نزدیک ترین وسیله به خداوند است، خواهد کشت. که مراد حضرت علی علیه السلام است.
۳_ توسل حضرت آدم به اهل بیت علیهم السلام و از أبی هریره در باره قصه حضرت آدم نقل شده است: یا آدم هؤلاء صفوتی... فإذا کان لک لی حاجة فبهؤلاء توسل، فقال النبی: نحن سفینة النجاة من تعلق بها نجا ومن حاد عنها هلک، فمن کان له إلی الله حاجة فلیسألنا أهل البیت.
ای آدم! اینها ( اهل بیت ) برگزیدگان من هستند... هر وقت حاجتی داشتی اینها را واسطه قرار بده. پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: ما کشتی نجات هستیم، هر کس سوار این کشتی شد، نجات خواهد یافت و هر کس سر پیچی کند، هلاک می شود، هر کسی حاجتی به سوی خداوند دارد، باید ما اهل بیت را واسطه قرار دهد.
۴_سیوطی نقل می کند که حضرت آدم به درگاه خداوند چنین استغاثه می کرد: اللهمّ إنّی أسألک بحقّ محمد وآل محمد سبحانک لا إله إلا أنت، عملت سوءً، وظلمت نفسی فاغفر لی إنّک أنت الغفور الرحیم، فهؤلاء الکلمات التی تلقی آدم.
بار خدایا! از تو درخواست می کنم به حق محمد و آل محمد که تو پاک و منزهی و غیر از تو خدایی نیست، من کار بدی کردم و به خود ظلم نمودم؛ پس مرا ببخش که تو بخشنده و مهربان هستی....

آیات در باب توسل
...

[ویکی شیعه] توسّل از آموزه های اعتقادی شیعه و اکثریت مسلمانان، به معنای واسطه قرار دادن شخص یا چیزی نزد خداوند، برای تقرب به او و برآورده شدن حاجت ها. توسل با آموزه شفاعت پیوند نزدیکی دارد و این دو آموزه معمولاً همراه یکدیگر ذکر می شوند.
به اعتقاد شیعیان، اهمیت توسل برخاسته از امر الاهی در قرآن و نیز احادیث پرشماری از اهل بیت(ع) است. در دعاها و زیارات ائمه(ع) نیز مضامین توسل بسیار به چشم می خورد که جامعترین آنها دعای توسل است.
در دوره معاصر، وهابی ها به پیروی از ابن تیمیه اشکالاتی را دربارهٔ توسل مطرح کرده اند که علمای شیعه و غالب اهل سنت این اشکالات را نپذیرفته اند.

[ویکی اهل البیت] توسل عبارت است از وسیله جستن جهت تقرب به خداوند متعال که در قرآن کریم بدان امر شده است. وسیله، چیزی است که متوسل شونده با آن به مقصود خود دست می یابد.
آنچه که موجب تقرب بنده به خداوند گردد - که در قرآن از آن به «باب» نیز تعبیر شده است «و أتوا البیوت من أبوابها» - وسیله شمرده می شود؛ از اعمال صالح گرفته تا اسماء الهی، معصومان علیهم السلام، عالمان ربّانی، مؤمنان کامل و آنچه نزد خداوند دارای قداست و عظمت است مانند قرآن کریم و تربت سیدالشهدا علیه السلام.
توسل به آنچه که از نظر شرع یا عقل موجب تقرب به خداوند می گردد - به ویژه توسل به رسول خدا صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام به خصوص امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف - امری مطلوب و مستحب و مورد توصیه قرآن کریم است.
در روایات رسیده از ائمه علیهم السلام آمده است: مراد از «وسیله» در آیه شریفه «وَابْتَغُواْ إِلَیهِ الْوَسِیلَةَ» ما هستیم و ماییم «ابواب» خداوند و ماییم اسماء حسنای الهی که خداوند به بندگانش امر کرده او را بدان ها بخوانند.
تا پیش از ابن تیمیه(م.728ق.) توسل وارد میدان بحث و گفت وگوی جدی علمی نشده بود و بابی با نام توسل در کتاب های کلامی یا حدیثی و یا در ضمن ردیه ها یافت نمی گشت. توسل به دستاویزها برای رسیدن به اهداف مادّی یا معنوی، امری مطلوب و حتی ضروری از دیدگاه فطری و عقلایی به شمار می رود که در اصل مشروعیت و جواز آن، تردیدی وجود نداشته است.
ابن تیمیه و پیروان وی، موسوم به سلفیه، به طور جدی به نقد توسل پرداخته و گونه هایی از آن را نامشروع، بدعت و همراه شرک دانسته اند. آنان توسل را یا به واسطه اعمال و رفتار نیک افراد می دانند و یا به معنای واسطه نهادن شخصی دیگر که در این صورت، نقش آن شخص تنها در حد دعای خیری است که به درگاه خدا انجام می دهد و یا آن شخص، خود، واسطه میان خدا و بندگان قرار می گیرد. البته توسل به این شخص نیز دو حالت دارد؛ گاه در زمان حیات او و گاه پس از مرگ وی صورت می گیرد.
ابن تیمیه در رساله ای با عنوان قاعدة جلیلة فی التوسل و الوسیله بر پایه همین تقسیم بندی، از دو گونه توسل مشروع و نامشروع یاد می کند. گونه اول آن است که ایمان و رفتار صالح، واسطه تقرب به خدا قرار گیرد یا آن که کسی از پیامبر (ص) یا هر بنده دیگر در هنگام زندگانی وی و در حال حضورش درخواست دعای خیر کند. این نیز تنها در صورتی ممکن است که آن فرد خود اهل ایمان باشد؛ و گر نه، دعای پیامبر (ص) و دیگران برای غیر مؤمنان سودی ندارد. نیز سوگند دادن خدا به پیامبر (ص) و واسطه نهادن مقام و منزلت پیامبر (ص) در طلب حاجت از خدا، بدعت و نامشروع شمرده شده است. پس توسل به ذات پیامبر (ص) و دیگران در هیچ حال جایز نیست و بدعت شمرده می شود. درخواست دعای خیر از ایشان نیز تنها هنگام زندگانی رسول خدا (ص) و به طور مستقیم و رودررو، در زمره سنت صحابه بوده و جز این، بدعت قلمداد می گردد.
ابن تیمیه بر مبنای این نگرش، به نقد و تأویل روایاتی پرداخته که از توسل اصحاب پیامبر (ص) به ایشان حکایت می کنند و در همه موارد می کوشد که توسل را تنها به همان دو معنای مشروع نخست بازگرداند.

[ویکی نور] توسل، اثر مؤلف معاصر، علی اصغر رضوانی، درباره توسل و پاسخ به شبهات مطرح شده، به زبان فارسی است.
یکی از موارد اختلاف بین وهابیان و سایر مسلمین، توسل به اولیای الهی یا به تعبیری، وسیله قرار دادن آنان نزد خداوند متعال است. توسل دارای اقسامی است که برخی از آن ها صحیح و برخی باطل و دسته ای دیگر مورد اختلاف است.
توسل در اصطلاح؛ یعنی بنده چیزی یا شخصی را نزد خداوند واسطه قرار دهد تا او وسیله قربش به خدا گردد .
بن باز، مفتی سابق حجاز می گوید: «توسل به جاه و برکت یا حق کسی بدعت است، ولی شرک نیست» .
البانی، دیگر عالم وهابی در این باره می گوید: «من معتقدم کسانی که به اولیا و صالحان و... توسل می کنند، از راه حق گمراهند...» .
مؤلف بعد از بیان نظرات برخی از علمای وهابیت درباره توسل، فلسفه توسل و توسل از دیدگاه قرآن را مورد بررسی قرار داده است.

[ویکی حج] توسل، دست آویختن به واسطه ای برای نزدیک شدن به خداوند است.
توسّل، واسطه قرار دادن امور خیر و افراد صالح مقرب درگاه الاهی برای بر آورده شدن درخواست و اجابت دعاست. در آیاتی از قرآن کریم به موضوع توسل و وسیله قرار دادن پرداخته شده است.
تا پیش از ابن تیمیه در کتاب های کلامی یا حدیثی و یا در ضمن ردیه ها، بابی با نام توسل یافت نمی شد ولی بعد از ابن تیمیه و نگرش ها و دیدگاه های جدیدی که درباره توسل مطرح کرد و بخشی از توسل را مساوی شرک دانست، عموم دانشمندان مذاهب اسلامی به مقابله با او پرداختند و ردیه هایی متعدد در این زمینه نگاشته اند و از این رو به قلم زنی ها و نگارش ها در این زمینه پرداخته شد و به خاطر سلطه وهابیت بر مکان های مقدس اسلامی در دوره اخیر و سختگیری آنان بر زائران شیعی و ایرانی برای توسل به مزارهای مقدس، انگیزه ای ویژه برای نقد دیدگاه وهابیت در موضوع توسل گشته است.

[ویکی فقه] توسل (ابهام زدایی). واژه توسل ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • توسل (کلام)، یکی از اصطلاحات کلامی به معنای واسطه قرار دادن امور خیر و افراد صالح مقرب درگاه الاهی برای بر آورده شدن درخواست و اجابت دعا• توسل (فقه)، یکی از اصطلاحات به کار رفته در فقه به معنای وسیله جستن جهت تقرب به خداوند متعال
...

[ویکی فقه] توسل (فقه). وسیله جستن جهت تقرب به خداوند متعال را توسّل گویند. از این عنوان به مناسبت در باب صلات بحث شده است.
توسل عبارت است از وسیله جستن جهت تقرّب به خداوند متعال که در قرآن کریم بدان امر شده است.
مائدة/سوره۵، آیه۳۵.
آنچه که موجب تقرّب بنده به خداوند گردد- که در قرآن از آن به «باب» نیز تعبیر شده است (و أتوا البیوت من أبوابها)
بقره/سوره۲، آیه۱۸۹.
توسل به آنچه که از نظر شرع یا عقل موجب تقرّب به خداوند می گردد- بویژه توسل به رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و ائمّۀ اطهار علیهم السّلام بخصوص امام زمان عجلّ اللّه تعالی فرجه الشّریف- امری مطلوب و مستحب
کشف الغطاء ج۳، ص۵۰۰
...

[ویکی فقه] توسل (قرآن).
توسل از «وسیله»، به معنای تقرب جستن به غیر است. در این مدخل، وسیله قرار دادن ذوات مقدس، اشخاص و بتها برای تقرب به خدا مورد نظر است و تمسک به اسما و صفات در دعا یا استعانت به صبر، نماز و عمل صالح باید در عناوین خود جستجو گردد. در این موضوع، از واژه های «وسیله» و «شفعاء» و برخی آیات استفاده شده است.
احکام توسل
در قرآن کریم آیاتی در باره جواز و عدم جواز توسل وجود دارد که به بیان آن می پردازیم.
← توسل جایز
۱. ↑ . لسان العرب، ج۱۱، ص۷۲۵، «وسل».
...

[ویکی فقه] توسل (کلام). توسل به معنی واسطه قرار دادن امور خیر و افراد صالح مقرب درگاه الهی برای بر آورده شدن درخواست و اجابت دعاست. همان طور که در قرآن آمده است توسل امری مشروع است و شیعه و بسیاری از علمای اهل سنت نیز توسل را امری مشروع و صحیح می دانند؛ اما فرقه وهابیت توسل را شرک دانسته و با آن مخالفت کرده اند. نمونه هایی از توسل تاییدشده در منابع اسلامی توسل حضرت آدم به اهل بیت، توسل عبدالمطلب و ابوطالب به پیامبر است. در این مقاله به بررسی مشروعیت توسل در منابع اسلامی می پردازیم.
توسل در لغت و اصطلاح دارای معنای متعددی است.
← معنای لغوی
آیات بسیاری در قرآن کریم وجود دارد که در خواست از غیرخداوند را مشروع می داند.۱_ «یَا اَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا اِنَّا کُنَّا خَاطِئِینَ؛
یوسف/سوره۱۲، آیه۹۷.
برای اثبات جواز توسل و حتی مطلوبیت آن از دیدگاه شرعی احادیث متعددی که در منابع شیعه و اهل سنّت نقل شده، قابل استناد است.حضرت زهرا (سلام الله علیها) می فرماید: «واحمد اللّه الذی بعظمته و نوره یبتغی مَن فی السموات والارض الیه الوسیلة ونحن وسیلته فی خلقه؛
ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۲۱۱.
...