جایزه ادبی جلال آل احمد. از مهم ترین جوایز ادبی دولتی ایران. این جایزه از لحاظ ارزش مادی و ریالی، در کنار جایزه ی کتاب سال، بزرگ ترین جایزه ی ایران به حساب می آید. آیین نامه ی این مسابقه در سال 1385 به تصویب شورای انقلاب فرهنگی رسید و نخستین دوره اش در سال 1387 برگزار شد. در آیین نامه ی جایزه آمده "هدف از اهدای جایزه ملی جلال آل احمد «ارتقای زبان و ادبیات ملی ـ دینی» از رهگذربزرگداشت پدیدآورندگان آثار ادبی برجسته، بدیع و پیشرو است." در این مسابقه آثار مکتوب، شامل کتاب هایی که در سال قبل از برگزاری مسابقه برای اولین بار منتشر شده اند، در چهار موضوع 1.داستان بلندو داستان کوتاه2.نقد ادبی 3.کتب مستندنگاری و 4.تاریخ نگاری مورد بررسی و داوری قرار می گیرند.
سازوکار داوری و برگزاری مسابقه: آثاری که به دنبال اعلام فراخوان عمومی به دبیرخانه ی این مسابقه ارسال می شوند در ابتدا توسط هیات علمی بنیاد جایزه ادبی جلال آل احمد انتخاب و در چهارموضوع ذکر شده دسته بندی می شوند. در مرحله ی بعد آثار منتخب توسط یک هیات داوران سه نفره (در هرگروه) که توسط هیات علمی انتخاب شده اند داوری شده و آثاری که بیش از نیمی از آرا را به خود اختصاص داده اند به مرحله ی بعد راه پیدا می کنند. در مرحله ی سوم۵ اثر (در هر بخش) به عنوان نامزد برنده ی جایزه انتخاب و توسط رسانه های جمعی معرفی می شوند. نهایتاهیأت انتخاب نهایی در هربخش (متشکل از هیأت داوران آن بخش، دبیر علمی جایزه یا نماینده ی وی، و یک نفر از اعضای هیأت علمی به انتخاب همین هیات) اثر برگزیده و احیانا شایسته ی تقدیر را تعیین و به دبیرخانه معرفی می کنند تا در مراسم اهدای جوایز اعلام شوند. جایزه ی این مسابقه که مقرر بوده در سالروز تولد جلال_آل_احمد اهدا شود در ابتدا 110 سکه برای برندگان و بعدتر 100میلیون تومان برای نفرات برنده و 30 میلیون تومان برای صاحبان آثار شایسته ی تقدیر پرداخت شده است.
ساختار اجرایی جایزه شامل۹ نفرهیات علمیمنتخب وزارت ارشاد وهیات امناء موسسه(متشکل ازنویسندگان و صاحب نظران حوزه های رمان، داستان کوتاه، نقد ادبی، تاریخ و مستندنگاری)،۳ نفرهیات داوری در هرگروه(منتخب هیات علمی) و دبیرخانه (شامل دو دبیر علمی و دبیر اجرایی) می شود.نهاد اجرایی این مسابقه تا دوره ی ششم (1392) "خانه کتاب ایران" و از دوره ی بعد "بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان" بوده.نیز ← جایزه_های_ادبی
برگزیدگان دوره ی اول (1387):داستان (اژدهاکشان: یوسف_علیخانی- قاعده بازی: فیروز زنوزی جلالی/ هردو شایسته ی تقدیر)؛ تاریخ و مستندنگاری (سازمان_مجاهدین_خلق: موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی/ شایسته ی تقدیر)؛ نقد ادبی (آئین آیینه: حسینعلی قبادی- از اسطوره تا حماسه: سجاد آیدینلو/ هردو شایسته ی تقدیر)- در این دوره هیچ کتابی به عنوان برنده معرفی نشد.
برگزیدگان دوره ی دوم (1388):تاریخ و مستند نگاری (دا: سیده زهرا حسینی/سیده اعظم حسینی)؛ نقد ادبی(زبان عرفان: علیرضا فولادی- تماشاخانه اساطیر: نغمه ثمینی).
برگزیدگان دوره ی سوم (1389): داستان (نامیرا: صادق کرمیار- تالار پذیرایی پایتخت: محمدعلی گودینی/ هردو شایسته ی تقدیر)؛نقد ادبی (از معنا تا صورت: مهدی محبّتی- تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی: مهدی زرقانی/ هردو شایسته ی تقدیر). در این دوره هیچ کتابی به عنوان برنده معرفی نشد.
برگزیدگان دوره ی چهارم (1390): داستان (جاده جنگ: منصور انوری)؛ نقد ادبی (از اشارت های دریا: حمیدرضا توکلی)؛تاریخ (نبرد سمیرم: کاوه بیات-فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی دکن در دوره بهمنیان: محسن معصومی-علل و عوامل جابجایی کانون های تجاری در خلیج فارس: محمدباقر وثوقی)؛ مستند نگاری (تا خمینی شهر: موسسه ایمان جهادی/ شایسته ی تقدیر).
برگزیدگان دوره ی پنجم (1391):داستان(حافظ هفت: اکبر صحرایی/ شایسته ی تقدیر)؛ مستند نگاری(نورالدین پسر ایران: معصومه سپهری- شرح اسم: هدایت الله بهبودی/ هردو شایسته ی تقدیر)؛نقد ادبی(مولوی و اسرار خاموشی: علی محمدی آسیابادی- عقل سرخ: تقی پورنامداریان/ هردو شایسته ی تقدیر). در این دوره هیچ کتابی به عنوان برنده معرفی نشد.
برگزیدگان دوره ی ششم(1392):مستند نگاری (نبرد طریق القدس: امیر رزاق زاده/ شایسته ی تقدیر)؛نقد ادبی (سبک شناسی: محمود فتوحی/ شایسته ی تقدیر)؛تاریخ نگاری (اجتماعیون عامیون: سهراب یزدانی- انتفاضه شعبانیه: ضیاءالدین تبرائیان/ هردو شایسته ی تقدیر). در این دوره هیچ کتابی به عنوان برنده معرفی نشد.
برگزیدگان دوره ی هفتم(1393): رمان (ملکان عذاب: ابوتراب_خسروی-آه با شین: محمدکاظم مزینانی)؛ مستند نگاری (سفر برگذشتنی: محمدرضا توکلی صابری- زندان الرشید: محمدمهدی بهداروند)؛ نقد ادبی (گشودن رمان: حسین پاینده)؛ داستان کوتاه (رازهای سانتی متری: مردعلی مرادی/ شایسته ی تقدیر).
برگزیدگان دوره ی هشتم(1394):رمان (پاییز فصل آخر سال است: نسیم مرعشی- دختر لوتی: شهریار عباسی)؛ مستند نگاری (آب هرگز نمی میرد: حمید حسام)؛ داستان کوتاه(نگهبان تاریکی: مجید قیصری- آیا بچه های خزانه رستگار می شوند؟: مهدی اسدزاده/ هردو شایسته ی تقدیر)؛نقد ادبی (کلک خیال انگیز: ابوالفضل حری- روایت شناسی کاربردی: علی عباسی/ هردو شایسته ی تقدیر)؛مستند نگاری (تو در قاهره خواهی مُرد: حمیدرضا صدر/ شایسته ی تقدیر).
برگزیدگان دوره ی نهم(1395):رمان (لم یزرع: محمدرضا_بایرامی)؛ داستان کوتاه (روباه شنی: محمد کشاورز- بازار خوبان: آرش صادق بیگی)؛ مستند نگاری (پیغام ماهی ها: گلعلی بابایی- “ر”: مریم برادران/ هردو شایسته ی تقدیر).
برگزیدگان دوره ی دهم(1396):رمان (این خیابان سرعت گیر ندارد: مریم جهانی- بی کتابی:محمدرضا شرفی خبوشان)؛ داستان کوتاه (اسم شوهر من تهران است: زهره شعبانی/ شایسته ی تقدیر)؛ مستندنگاری (آنک پاریس: میرجلال الدین کزازی- سفر دیدار: محمدرضا توکلی صابری/ هردو شایسته ی تقدیر)؛ نقد ادبی (بلاقطع از آتن تا مدینه: داود عمارتی مقدم- درآمدی بر تحلیل انتقادی گفتمان روایی: حسین صافی/ هردو شایسته ی تقدیر). در این دوره، در بخش ویژه ای با عنوان "یک دهه ادبیات اقتصادی و پیامدهای اجتماعی کار" ازمحمد علی گودینی،رضا یادگاری، مهشید صناعی فر، بهراد مهرجو، متین غفاریان،حمیدرضا منایی، میکائیل عظیمی، محمدرضا پاپلی و رضا امیرخانی تقدیر به عمل آمد.
برگزیدگان دوره ی یازدهم(1397):نقد ادبی (بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی:لیلا سیدقاسم/ شایسته ی تقدیر)؛ داستان کوتاه (زخم شیر:صمد طاهری/ شایسته ی تقدیر)؛ مستندنگاری (الف لام خمینی:هدایت الله بهبودی-رکاب زنان در پی شمس:حسن کرمی قراملکی)؛ رمان (رهش: رضا امیرخانی).
منابع:
http://jalal.adabiatirani.com/ http://yon.ir/Tm2RF http://yon.ir/NXHuO http://yon.ir/rHzvx http://yon.ir/a9i8F http://yon.ir/yCfmX
سازوکار داوری و برگزاری مسابقه: آثاری که به دنبال اعلام فراخوان عمومی به دبیرخانه ی این مسابقه ارسال می شوند در ابتدا توسط هیات علمی بنیاد جایزه ادبی جلال آل احمد انتخاب و در چهارموضوع ذکر شده دسته بندی می شوند. در مرحله ی بعد آثار منتخب توسط یک هیات داوران سه نفره (در هرگروه) که توسط هیات علمی انتخاب شده اند داوری شده و آثاری که بیش از نیمی از آرا را به خود اختصاص داده اند به مرحله ی بعد راه پیدا می کنند. در مرحله ی سوم۵ اثر (در هر بخش) به عنوان نامزد برنده ی جایزه انتخاب و توسط رسانه های جمعی معرفی می شوند. نهایتاهیأت انتخاب نهایی در هربخش (متشکل از هیأت داوران آن بخش، دبیر علمی جایزه یا نماینده ی وی، و یک نفر از اعضای هیأت علمی به انتخاب همین هیات) اثر برگزیده و احیانا شایسته ی تقدیر را تعیین و به دبیرخانه معرفی می کنند تا در مراسم اهدای جوایز اعلام شوند. جایزه ی این مسابقه که مقرر بوده در سالروز تولد جلال_آل_احمد اهدا شود در ابتدا 110 سکه برای برندگان و بعدتر 100میلیون تومان برای نفرات برنده و 30 میلیون تومان برای صاحبان آثار شایسته ی تقدیر پرداخت شده است.
ساختار اجرایی جایزه شامل۹ نفرهیات علمیمنتخب وزارت ارشاد وهیات امناء موسسه(متشکل ازنویسندگان و صاحب نظران حوزه های رمان، داستان کوتاه، نقد ادبی، تاریخ و مستندنگاری)،۳ نفرهیات داوری در هرگروه(منتخب هیات علمی) و دبیرخانه (شامل دو دبیر علمی و دبیر اجرایی) می شود.نهاد اجرایی این مسابقه تا دوره ی ششم (1392) "خانه کتاب ایران" و از دوره ی بعد "بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان" بوده.نیز ← جایزه_های_ادبی
برگزیدگان دوره ی اول (1387):داستان (اژدهاکشان: یوسف_علیخانی- قاعده بازی: فیروز زنوزی جلالی/ هردو شایسته ی تقدیر)؛ تاریخ و مستندنگاری (سازمان_مجاهدین_خلق: موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی/ شایسته ی تقدیر)؛ نقد ادبی (آئین آیینه: حسینعلی قبادی- از اسطوره تا حماسه: سجاد آیدینلو/ هردو شایسته ی تقدیر)- در این دوره هیچ کتابی به عنوان برنده معرفی نشد.
برگزیدگان دوره ی دوم (1388):تاریخ و مستند نگاری (دا: سیده زهرا حسینی/سیده اعظم حسینی)؛ نقد ادبی(زبان عرفان: علیرضا فولادی- تماشاخانه اساطیر: نغمه ثمینی).
برگزیدگان دوره ی سوم (1389): داستان (نامیرا: صادق کرمیار- تالار پذیرایی پایتخت: محمدعلی گودینی/ هردو شایسته ی تقدیر)؛نقد ادبی (از معنا تا صورت: مهدی محبّتی- تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی: مهدی زرقانی/ هردو شایسته ی تقدیر). در این دوره هیچ کتابی به عنوان برنده معرفی نشد.
برگزیدگان دوره ی چهارم (1390): داستان (جاده جنگ: منصور انوری)؛ نقد ادبی (از اشارت های دریا: حمیدرضا توکلی)؛تاریخ (نبرد سمیرم: کاوه بیات-فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی دکن در دوره بهمنیان: محسن معصومی-علل و عوامل جابجایی کانون های تجاری در خلیج فارس: محمدباقر وثوقی)؛ مستند نگاری (تا خمینی شهر: موسسه ایمان جهادی/ شایسته ی تقدیر).
برگزیدگان دوره ی پنجم (1391):داستان(حافظ هفت: اکبر صحرایی/ شایسته ی تقدیر)؛ مستند نگاری(نورالدین پسر ایران: معصومه سپهری- شرح اسم: هدایت الله بهبودی/ هردو شایسته ی تقدیر)؛نقد ادبی(مولوی و اسرار خاموشی: علی محمدی آسیابادی- عقل سرخ: تقی پورنامداریان/ هردو شایسته ی تقدیر). در این دوره هیچ کتابی به عنوان برنده معرفی نشد.
برگزیدگان دوره ی ششم(1392):مستند نگاری (نبرد طریق القدس: امیر رزاق زاده/ شایسته ی تقدیر)؛نقد ادبی (سبک شناسی: محمود فتوحی/ شایسته ی تقدیر)؛تاریخ نگاری (اجتماعیون عامیون: سهراب یزدانی- انتفاضه شعبانیه: ضیاءالدین تبرائیان/ هردو شایسته ی تقدیر). در این دوره هیچ کتابی به عنوان برنده معرفی نشد.
برگزیدگان دوره ی هفتم(1393): رمان (ملکان عذاب: ابوتراب_خسروی-آه با شین: محمدکاظم مزینانی)؛ مستند نگاری (سفر برگذشتنی: محمدرضا توکلی صابری- زندان الرشید: محمدمهدی بهداروند)؛ نقد ادبی (گشودن رمان: حسین پاینده)؛ داستان کوتاه (رازهای سانتی متری: مردعلی مرادی/ شایسته ی تقدیر).
برگزیدگان دوره ی هشتم(1394):رمان (پاییز فصل آخر سال است: نسیم مرعشی- دختر لوتی: شهریار عباسی)؛ مستند نگاری (آب هرگز نمی میرد: حمید حسام)؛ داستان کوتاه(نگهبان تاریکی: مجید قیصری- آیا بچه های خزانه رستگار می شوند؟: مهدی اسدزاده/ هردو شایسته ی تقدیر)؛نقد ادبی (کلک خیال انگیز: ابوالفضل حری- روایت شناسی کاربردی: علی عباسی/ هردو شایسته ی تقدیر)؛مستند نگاری (تو در قاهره خواهی مُرد: حمیدرضا صدر/ شایسته ی تقدیر).
برگزیدگان دوره ی نهم(1395):رمان (لم یزرع: محمدرضا_بایرامی)؛ داستان کوتاه (روباه شنی: محمد کشاورز- بازار خوبان: آرش صادق بیگی)؛ مستند نگاری (پیغام ماهی ها: گلعلی بابایی- “ر”: مریم برادران/ هردو شایسته ی تقدیر).
برگزیدگان دوره ی دهم(1396):رمان (این خیابان سرعت گیر ندارد: مریم جهانی- بی کتابی:محمدرضا شرفی خبوشان)؛ داستان کوتاه (اسم شوهر من تهران است: زهره شعبانی/ شایسته ی تقدیر)؛ مستندنگاری (آنک پاریس: میرجلال الدین کزازی- سفر دیدار: محمدرضا توکلی صابری/ هردو شایسته ی تقدیر)؛ نقد ادبی (بلاقطع از آتن تا مدینه: داود عمارتی مقدم- درآمدی بر تحلیل انتقادی گفتمان روایی: حسین صافی/ هردو شایسته ی تقدیر). در این دوره، در بخش ویژه ای با عنوان "یک دهه ادبیات اقتصادی و پیامدهای اجتماعی کار" ازمحمد علی گودینی،رضا یادگاری، مهشید صناعی فر، بهراد مهرجو، متین غفاریان،حمیدرضا منایی، میکائیل عظیمی، محمدرضا پاپلی و رضا امیرخانی تقدیر به عمل آمد.
برگزیدگان دوره ی یازدهم(1397):نقد ادبی (بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی:لیلا سیدقاسم/ شایسته ی تقدیر)؛ داستان کوتاه (زخم شیر:صمد طاهری/ شایسته ی تقدیر)؛ مستندنگاری (الف لام خمینی:هدایت الله بهبودی-رکاب زنان در پی شمس:حسن کرمی قراملکی)؛ رمان (رهش: رضا امیرخانی).
منابع:
http://jalal.adabiatirani.com/ http://yon.ir/Tm2RF http://yon.ir/NXHuO http://yon.ir/rHzvx http://yon.ir/a9i8F http://yon.ir/yCfmX
wikijoo: جایزه_ادبی_جلال_آل_احمد