جایگاه تفکر

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] بی شک حیات انسانی حیاتی فکری است و آن با ادراکی سامان می یابد که فکر نامیده می شود.
فکر هرچه صحیح تر و تام تر باشد حیات و زندگی استوارتر خواهد بود، بنابراین زندگی استوار انسانی، با فکر استوار رابطه مستقیم دارد.این حقیقت را خداوند با راه های مختلف و اسلوب های متنوع بیان کرده است؛ مانند آن جا که در تمثیلی، هدایت یافتگان را در برابر گمراهان قرار داده، می فرماید: آیا کسی که مرده دل بود و زنده اش گردانیدیم و برای او نوری پدید آوردیم تا در پرتو آن، در میان مردم راه برود، همانند کسی است که گویی در تاریکی ها گرفتار است و از آن بیرون شدنی نیست: «اَوَ مَن کانَ مَیتـًا فَاَحیینـهُ و جَعَلنا لَهُ نورًا یمشی بِهِ فِی النّاسِ کمَن مَثَلُهُ فِی الظُّـلُمـتِ لَیسَ بِخارِج مِنها» یا آن جا که دانایان را با نادانان برابر نمی داند: «هَل یستَوِی الَّذینَ یعلَمونَ والَّذینَ لا یعلَمونَ»،
هدایت بشر از طریق فکر
آنچه به آن دعوت و هدایت می کند راهی است از راه های فکری، چون قرآن را دعوت کننده به بهترین ملّت یا سنّت یا طریقه دانسته است: «اِنَّ هـذا القُرءانَ یهدی لِلَّتی هِی اَقوَمُ» و به هر حال آن طریقه و سنت، صراطی است حیاتی که استوارتر بودن آن متوقف بر این است که طریق فکر در آن استوارتر باشد؛ همچنین به صراط مستقیم و راه روشنی هدایت می کند که نه مخالف با حق بوده و نه برخی اجزای آن، مخالف با برخی دیگر است: «قَد جاءَکم مِنَ اللّهِ نورٌ و کتـبٌ مُبین (۱۵) یهدی بِهِ اللّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضونَهُ سُبُلَ السَّلـمِ و یخرِجُهُم مِنَ الظُّـلُمـتِ اِلَی النُّورِ بِاِذنِهِ ویهدیهِم اِلی صِرط مُستَقیم(۱۶)». خداوند متعالی در کتاب خویش حتی در یک آیه از بندگان نخواسته تا کورکورانه به او و آنچه از جانب اوست ایمان بیاورند، یا ندانسته در راهی قدم نهند.
طریقه فکر صحیح
خداوند سبحان حتی شرایعی را که برای بندگان جعل کرده ـ با این که عقل به تفاصیل ملاکات آن ها راه ندارد ـ به اموری که به منزله استدلال است تعلیل کرده؛ مانند این که نماز را بازدارنده از فحشا و منکر : «اِنَّ الصَّلوةَ تَنهی عَنِ الفَحشاءِ والمُنکرِ ولَذِکرُ اللّهِ اَکبَرُ...»، روزه را مایه تقوا : «کتِبَ عَلَیکمُ الصّیامُ کما کتِبَ عَلَی الَّذینَ مِن قَبلِکم لَعَلَّکم تَتَّقون» و وضو را وسیله طهارت معرفی کرده است: «ما یریدُ اللّهُ لِیجعَلَ عَلَیکم مِن حَرَج و لـکن یریدُ لِیطَهِّرَکم ولِیتِمَّ نِعمَتَهُ عَلَیکم لَعَلَّکم تَشکرون». این ادراک عقلی ـ یعنی طریقه فکر صحیح که قرآن کریم مردم را در تشخیص حق و باطل ، خیر و شر و نفع و ضرر به آن ارجاع داده ـ همان چیزی است که انسان بر حسب فطرت خویش از آن آگاه است یا به گفته برخی گاهی با تقلید و گاهی با ممارست و در پیامبران با نور الهی در اصل فطرت محقق می شود.
از نظر قرآن
...

پیشنهاد کاربران

بپرس