[ویکی فقه] جعْد بن دِرهَم ، از متکلمان نیمه نخست قرن دوم که به سبب قَدَری بودن و قول به خلق قرآن مشهور است .
در باره اصل و نسب وی اختلاف نظر وجود دارد. ثعالبی او را از موالی بنی مروان ، سمعانی از موالی سُوَید بن غَفْلَه ، ابن نباته از موالی بنی حَکَم ، و ابن کثیر از موالی ثوریین / ثوریان دانسته اند. ابن تَیمیه او را جذری الاصل معرفی کرده است . اصل او را غالباً از حَرّان و گاهی از خراسان دانسته اند که ممکن است خراسان هم تصحیف حَرّان باشد گاهی نیز اصل او از همدان دانسته شده است . در باره تاریخ و محل تولد او اطلاع دقیقی در دست نیست ، همین قدر می دانیم که تا پیش از بیان آرای خود در باره صفات خدا و خلق قرآن ، در دمشق زندگی می کرده و در ایام خلافت هشام بن عبدالملک (حک: ۱۰۵ـ ۱۲۵)، به سبب نامقبول بودن نظرهایش ، تحت تعقیب قرار گرفته و به کوفه گریخته است . جعد دایی و مربی مروان بن محمد، آخرین خلیفه اموی ، و نیز مربی فرزندش بود. از این رو، مروان به جعدی شهرت یافته است .
تآثیر پذیری جعد از وهب در قول به قدر
جعد از شاگردان و ارادتمندان وَهْب بن مُنَبّه بود. ممکن است جعد قول به قدر را از وهب گرفته باشد، چرا که بن ا بر گزارشها، وهْب مدتی بر این نظر بوده و کتابی هم در باره قدر نوشته بوده است اما، نظر وهب تغییر کرده ، در حالی که جعد قدری باقی مانده است . همچنین طبق گزارشهای موجود، وهب در باره توجه فوق العاده جعد به مسئله صفات خدا هشدار داده و او را از غور در این مسئله منع نموده بود.
زندانی شدن جعْد بن دِرهَم
جعد مدتی زندانی بود و پیش از سال ۱۲۵، احتمالاً در سال ۱۲۴ یا ۱۲۰، ظاهراً به سبب عقاید غیرمتعارفش ، و چه بسا به علل سیاسی ، به امر هشام بن عبدالملک و به دست خالد بن عبداللّه قسری ، والی کوفه ، در ملاعام به قتل رسید. اگر زمان حکومت خالد برکوفه سالهای ۱۰۵ تا ۱۲۰ بوده باشد و جعد در ۱۲۴ کشته شده باشد، در اصالت داستان نحوه قتل او، که در روز عید قربان و به صورت قربانی کردن جعد بوده ، می توان تردید کرد؛ اما، چون در ذکر دقیق سال ها ممکن است اشتباه شده باشد و ماجرای جعد و خالد بار ها نقل شده است ، این گزارش را فی الجمله باید درست تلقی کرد .
عقاید جعْد بن دِرهَم
...
در باره اصل و نسب وی اختلاف نظر وجود دارد. ثعالبی او را از موالی بنی مروان ، سمعانی از موالی سُوَید بن غَفْلَه ، ابن نباته از موالی بنی حَکَم ، و ابن کثیر از موالی ثوریین / ثوریان دانسته اند. ابن تَیمیه او را جذری الاصل معرفی کرده است . اصل او را غالباً از حَرّان و گاهی از خراسان دانسته اند که ممکن است خراسان هم تصحیف حَرّان باشد گاهی نیز اصل او از همدان دانسته شده است . در باره تاریخ و محل تولد او اطلاع دقیقی در دست نیست ، همین قدر می دانیم که تا پیش از بیان آرای خود در باره صفات خدا و خلق قرآن ، در دمشق زندگی می کرده و در ایام خلافت هشام بن عبدالملک (حک: ۱۰۵ـ ۱۲۵)، به سبب نامقبول بودن نظرهایش ، تحت تعقیب قرار گرفته و به کوفه گریخته است . جعد دایی و مربی مروان بن محمد، آخرین خلیفه اموی ، و نیز مربی فرزندش بود. از این رو، مروان به جعدی شهرت یافته است .
تآثیر پذیری جعد از وهب در قول به قدر
جعد از شاگردان و ارادتمندان وَهْب بن مُنَبّه بود. ممکن است جعد قول به قدر را از وهب گرفته باشد، چرا که بن ا بر گزارشها، وهْب مدتی بر این نظر بوده و کتابی هم در باره قدر نوشته بوده است اما، نظر وهب تغییر کرده ، در حالی که جعد قدری باقی مانده است . همچنین طبق گزارشهای موجود، وهب در باره توجه فوق العاده جعد به مسئله صفات خدا هشدار داده و او را از غور در این مسئله منع نموده بود.
زندانی شدن جعْد بن دِرهَم
جعد مدتی زندانی بود و پیش از سال ۱۲۵، احتمالاً در سال ۱۲۴ یا ۱۲۰، ظاهراً به سبب عقاید غیرمتعارفش ، و چه بسا به علل سیاسی ، به امر هشام بن عبدالملک و به دست خالد بن عبداللّه قسری ، والی کوفه ، در ملاعام به قتل رسید. اگر زمان حکومت خالد برکوفه سالهای ۱۰۵ تا ۱۲۰ بوده باشد و جعد در ۱۲۴ کشته شده باشد، در اصالت داستان نحوه قتل او، که در روز عید قربان و به صورت قربانی کردن جعد بوده ، می توان تردید کرد؛ اما، چون در ذکر دقیق سال ها ممکن است اشتباه شده باشد و ماجرای جعد و خالد بار ها نقل شده است ، این گزارش را فی الجمله باید درست تلقی کرد .
عقاید جعْد بن دِرهَم
...
wikifeqh: جعدبن_درهم