جهمیه

[ویکی فقه] جَهمیه، از فرقه های متقدم اسلامی ، پیروان جَهم بن صَفوان می باشند.
فرقه جهمیه از قدیم ترین فرقه های کلامی اسلامی است که نام آن و نیز نام مؤسس آن تقریباً در تمامی کتاب های فِرَق آمده و در باره آن بحث شده ، اما از جهم یا پیروان او متنی باقی نمانده است و گزارش های موجود به قلم مخالفان این فرقه ، اطلاعات اصیل اندکی در باره آن در بر دارد؛ اطلاعاتی که با بیش از نیم قرن فاصله از مرگ جهم تألیف و تدوین شده است و تفاوت ها و گاه تعارض هایی در آن ها دیده می شود.

معرفی جهم بن صفوان
هر چند گاهی از تألیفات جهم سخن به میان آمده است ، اما هیچ اثری از او یا شاگردانش در دست نیست و چنان که اشاره شد اطلاعات در این مورد محدود به نقدها و ردیه هایی است که در آن ها هم غالباً بین جهم و جهمیه و نیز جهمیه و معتزله خلط هایی صورت گرفته است .

اندیشه های جهم
...

جَهْمیّه
فرقه ای منشعب از مُرجِئه، پدیدآمده در اواخرِ عهدِ امویان در خراسان، پیروان جَهْم بن صفوان راسبی. اصلی ترین اعتقاد جهمیه، جبری بودن است و به همین سبب گاه جبریه نیز خوانده شده اند. آنان بر خلاف اهل حدیث صفات خداوند را از ذات او نفی می کردند و قرآن را مخلوق می دانستند و برآن بودند که خداوند حتی در قیامت نیز به چشم دیده نمی شود. بعدها معتزله در این عقاید با جهمیه شریک شدند و اشاعره نیز از عقاید جهمیه مواردی را اقتباس کردند. همچنین مانند مرجئه به ایمان قلبی اعتقاد داشتند و برآن بودند که ایمان امری واحد است و در آن بین امت تفاوت و تفاضل نیست. جهم با وجود اعتقاد به جبر محض و ارجاء، در قیام های ضد بنی امیه شرکت کرد و سرانجام به دست عاملان بنی امیه کشته شد (۱۲۸ق)، اما پیروانش تا قرن ۵ق در نهاوند وجود داشتند و گویا از آن پس از بین رفتند.