حرم امام رضا

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] درباره سابقه تاریخی حرم مطهر، مورخان و نویسندگان اقوال بسیار نقل کرده اند، برخی از تاریخ نویسان بر این عقیده اند که بقعه مبارکه حضرت رضا علیه السّلام پس از وقایع و حوادث مهم خراسان که در طول قرن ها به وجود آمد، در معرض تحولاتی قرار گرفت و به واسطه تاخت و تاز اقوام مختلف و لشکرکشی ها به سرزمین خراسان، مانند تهاجم های سبکتکین و غزهای ترکمان و مغول ها بارها به کلی ویران و سپس بازسازی گردید.
نویسندگان دیگر بر این نظرند که خرابی های وارده از تهاجم ها به گونه ای نبوده است که بنای بقعه را به کلی ویران کند، بلکه برخی حملات، خرابی هایی در قسمت فوقانی ایجاد کرده اند و به قسمت تحتانی دیوارها آسیبی نرسیده است، پایه های بقعه همان بنای اولیه است که ابتدا شالوده اصلی آن را با گل چینه ساخته اند و به دفعات قسمت هایی از دیوارهای آن مرمت شده و تزیین یافته است.قراین و شواهد نشان می دهد که نظر اخیر بیشتر مقرون به صحت است و نظریه تخریب کامل بقعه منوره دور از واقعیت است، چه اولا در ادوار مختلف گروهی از مورخان و جغرافیدانان و جهانگردان، شخصا مرقد مبارک امام علیه السلام را از نزدیک دیده و توصیف کرده اند. ثانیا، آثار و سبک های گوناگون و فنون معماری و کاشی کاری قرون مختلف مانند آثار معماری غزنویان و سلاجقه و عهد تیموریان در حرم موجود است و در آخر عبارات مکتوب بر کاشی های نفیس و ممتاز بعضا نام بانی و تاریخ های ۵۱۲، ۶۱۲ و ۷۶۱ هجری نوشته شده است.ثالثا، اگر بقعه منوره بکلی ویران شده بود، با توجه به این که اثری از گور هارون برجای نمی ماند، بانیان و ارادتمندان به امام علیه السّلام که پس از آن، اقدام به احداث مجدد بنا نمودند، می توانستند از نظر معماری در ساختن مجدد دیوارها به گونه ای عمل کنند که قبر مطهر امام علیه السّلام در وسط بنای جدید واقع شود. در صورتی که وضع فعلی بقعه منوره چنین نیست و همان گونه است که مامون برای قبر پدرش در سال ۱۹۳ ه. ق در نظر گرفت و ده سال بعد که حضرت به شهادت رسید پیکر مقدس او را در داخل بقعه در قسمت بالاسر هارون به خاک سپردند، در نتیجه خاکسپاری پیکر مطهر حضرت، تنگنایی در محل بقعه و بالای سر مبارک به وجود آمد که تا این اواخر باقی بود و در توسعه اخیر نسبتا وسعت یافت. بنابراین، سوابق و ادله قاطع و قراین موجود در بنا نشان می دهد که حرم و بقعه مبارکه از قدیم ترین بناهای مشهدالرضا است ولی البته گنبد مطهر در طول زمان بر اثر حوادث طبیعی و تهاجم های وحشیانه ویرانی های مکرر دیده است.
عصر غزنویان
به دنبال ترمیم و تزیین اساسی بقعه در عهد دیلمیان، به دستور سبکتکین (۳۸۷ـ۳۶۶) پادشاه غزنوی در قرن چهارم سقف و قسمتی از دیوار بقعه ویران شد و مردمان از زیارت حضرت منع شدند. اما شیعیان مخفیانه به زیارت قبر امام علیه السّلام ادامه دادند، در حالی که تا مدتها همچنان بقعه نیمه ویران باقی بود. تا این که سلطنت به سلطان محمود غزنوی رسید. می گویند او شبی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم و یا به روایتی حضرت علی بن ابی طالب علیه السّلام را در خواب دید که او را مخاطب قرار داده و اشاره به آن گنبد ویران می کند و می فرماید تا کی چنین خواهد بود؟ گفته اند سلطان محمود صبح روز بعد معماری را به حضور طلبید و به طوس فرستاد. بنا به نوشته تاریخ بیهقی در سال ۴۰۰ ه. ق ابوبکر شهمرد بنای بقعه را بار دیگر بر روی بازمانده دیوارهای گلین با آجر می سازد و مناره ای هم بر آن اضافه می کند که این بنا هسته اصلی حرم مطهر را تشکیل می دهد.
عصر سلجوقیان
در این دوره اولین سنگ مزار امام علیه السّلام که متعلق به سال ۵۱۶ ه. ق است به ابعاد ۶• ۳۰• ۴۰ سانتی متر بر روی قبر مطهر نصب شد که کتیبه آن چنین است:«امر بعمارة المشهد الرضوی علی بن موسی علیه السلام. العبد المذنب الفقیر الی رحمته ابوالقاسم احمدبن علی بن احمد العلوی الحسینی تقبل الله منه» این قطعه سنگ امروز در میان دیگر آثار تاریخی در موزه آستان قدس رضوی موجود است.مهمترین واقعه این دوره حمله غزهای ترکمان به حرم مطهر رضوی بود. در سال ۵۴۸ ه. ق ترکان غز به مشهد و ناحیه طوس حمله کردند و همه شهر را به آتش کشیدند و بسیاری از مردم از جمله علما و بزرگان را کشتند. در این جریان به بنای حرم لطمه وارد شد که چند سال بعد شرف الدین ابوطاهر بن سعد بن علی قمی حاکم مرو در عهد سلطان سنجر (۵۵۷ـ۵۱۱ ه. ق) به مرمت آن همت گماشت.
مغولان و حرم مطهر
...

[ویکی شیعه] حرم امام رضا (ع). حرم امام رضا(ع) محدوده مدفن امام هشتم شیعیان و ساختمان های اطراف آن در شهر مشهد
این ساختما ن ها عبارتند از حرم، گنبد، گلدسته ها، صحن ها، ایوان ها، رواق ها و بست ها.
مدفن اصلی امام رضا (ع) مکانی بوده که آن را بقعه هارونیه می گفته اند. این مکان دارالاماره یا باغ حمید بن قحطبه طائی در دهکده سناباد است که یک دژ نظامی بوده و تاریخ پیدایش آن به قبل از اسلام می رسد. این محل بر سر چند راهی سناباد، نیشابور، سرخس، طوس و رادکان قرار داشته و از آن برای تامین امنیت این مسیر استفاده می شده است. هارون عباسی در سال ۱۹۳ق. در این مکان دفن شد و دارالاماره به بقعه هارونیه شهرت یافت.

پیشنهاد کاربران

حرم امام رضا علیه السلام اکنون حدود یک میلیون متر مربع وسعت دارد و بسیاری از بافت فرسوده منطقه ثامن شهرداری مشهد در حرم افتاده است

بپرس