حسن بصری

[ویکی شیعه] حسن بَصْری، با نام اصلی حسن بن ابوالحسن یسار، متکلم، مفسر، محدّث، واعظ، فقیه و یکی از هشت زاهد معروف قرن اول و دوم است. درباره مکتب فکری او اتفاق نظر وجود ندارد.
او سیصد تن از صحابه رسول خدا(ص) را درک کرد و با هفتاد نفر از حاضران در غزوه بدر مصاحبت داشت و بسیاری از احادیث را از آنان فراگرفت و برای دیگران روایت کرد. با ملاحظه روایات و اقوال و خطبه های او می توان گفت که تنها تعداد کمی از صحابه و تابعین، به اندازه او در بازگو کردن کلمات امام علی (ع) اهتمام داشته اند. با وجود این، به دلیل شرایط حاکم بر زمانه، حسن در بسیاری موارد سخنان امام علی (ع) را بدون تصریح به نام گوینده اصلی و گاهی با عنوان « فقد قیل » (گفته شده) یا با تعبیر کنایی « ابوزینب » و « یکی از صالحان » نقل کرده است.
حسن بصری در مدینه به دنیا آمد و در وادی القری (از مضافات مدینه) پرورش یافت. در تاریخ تولد او اتفاق نظر وجود ندارد. به گفته عطار حسن در دوره حیات پیامبر اکرم (ص) متولد شد. به گفته وَکیع، در زمان قتل عثمان (در سال ۳۵) حسن ده ساله و به گفته ابن سعد چهارده ساله بود. به نظر می رسد که قول اخیر درست تر باشد، زیرا ابن سعد (متوفی ۲۰۳) نزدیک ترین فرد به زمان حسن بوده است. علاوه بر این، او در جای دیگری تأکید کرده است که حسن دو سال پیش از قتل خلیفه دوم متولد شد. اگر حسن در زمان قتل عثمان چهارده ساله بوده است، باید در سال ۲۱ به دنیا آمده باشد، ضمن آن که وکیع و صَفَدی نیز همین تاریخ را پذیرفته اند.

[ویکی فقه] حسن بصری (ابهام زدایی). حسن بصری ممکن است اشاره به اشخاص و شخصیت های ذیل باشد: • حسن بن ابوالحسن بصری، متکلم، مفسر، محدّث، واعظ، فقیه و یکی از هشت زاهد معروف قرن اول و دوم• ابن متویه حسن بن ابی الحسن بصری اصفهانی، از محدّثان اصفهان• ابوالقاسم حسن بن بشر بصری آمدی، نحوی و ناقد شعر
...

[ویکی فقه] حسن بصری (جایگاه تفسیری). ابوسعید حسن بن ابوالحسن یسار بصری، متکلم، مفسر، محدّث، واعظ، فقیه و یکی از هشت زاهد معروف قرن اول و دوم است. درباره دیدگاه های اعتقادی وی اختلاف نظر وجود دارد.
پدرش غلام زید بن ثابت انصاری بود که از اسیران میسان (شهرکی در پایین بصره) و مادرش خیره کنیز ام سلمه (همسر پیامبر) بود. حسن در خانه ام سلمه پرورش یافت و گفته شده است: احتمالا موقعی که مادر او حضور نداشته، ام سلمه به او شیر داده است. نیز گفته شده که او برده به دنیا آمد. وی به سال ۲۲، دو سال مانده به پایان خلافت عمر، در مدینه دیده به جهان گشود. او در «وادی قری» - از نواحی مدینه بر سر راه شام که بین تیماء و خیبر واقع شده است- در آغاز ماه رجب سال ۱۱۰ درگذشت.
قمی، شیخ عباس، تتمةالمنتهی، ص۷.
پیشوایان حدیث به روایات مرسل او اعتماد کرده اند، (حدیث مرسل به حدیثی گفته می شود که ناقل آن، نام راوی (روایت کننده پیش از خود) را ذکر نکند.) زیرا او جز از ثقات نقل نمی کرد. علی بن مدینی می گوید: «مرسلات حسن، به شرط اینکه افراد ثقه از او روایت کنند از احادیث صحیح به شمار می آید». ابو زرعه می گوید: «من برای هر حدیثی که حسن گفته است: قال رسول اللّه، اصلی صحیح یافته ام».
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۲، ص۲۶۶.
سید مرتضی می گوید: «حسن در فصاحت سرآمد بود، و در پند و اندرز دادن، نشان بلاغت داشت و از موعظه هایی رسا و مؤثر و از دانشی فراوان برخوردار بود، می کرد و سپس درباره آن به سخن می پرداخت». هر گاه نزد امام باقر (علیه السّلام) از او سخنی به میان می آمد، حضرت می فرمود: «ذاک الذی یشبه کلامه کلام الانبیاء؛ همان را می گویید که سخنش به گفتار انبیاء می ماند».بلال بن ابی برده می گوید: «من مردی را که توفیق درک محضر اصحاب پیامبر را نداشته، ولی شباهت فراوان به اصحاب آن حضرت داشته باشد جز این شیخ- یعنی حسن بصری- ندیده ام! » شعبی می گوید: «من هفتاد نفر از صحابه پیامبر را درک کرده ام، ولی کسی از حسن شبیه تر به آنان را سراغ ندارم».
بغدادی، محمد بن ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ق۱، ص۱۱۹.
...

حسن بَصْری (مدینه ۲۱ـ۱۱۰ق)
از تابعین و زاهدان و فقهای عهد اموی و از اولین مشایخ صوفیه. برخی نام پدرش را فیروز و اصل او را از نیشابور می دانند که بعدها به میسان رفته و از اسیران این ناحیه بوده است. حسن تا ۱۴ سالگی در مدینه زیست و در ۱۶سالگی در بصره بود. هنگامی که جنگ جمل درگرفت، از شرکت در آن نبرد خودداری کرد. سه سال کاتب اَنَس بن مالک صحابی بوده و از او علم آموخته است. حسن به خدمت ۷۰ تن از اصحاب بدر رسیده است. زهد و تقوا و شجاعت اخلاقی او زبانزد بود. با خلافت یزید بن معاویه آشکارا مخالفت کرد. به حضرت علی (ع) ارادت می ورزید و اولین کسی است کهراه تصوف در پیش گرفته است؛بسیاری از مورخان او را در پیدایش معتزله مؤثر می دانند.به حسن بصری القابی چون امام یگانهو زین الاسلام نیز داده اند. از آثارش: تفسیر قرآن کریم؛رسالۀ قدریه که نامۀ مفصلی به عبدالملک مروان است؛ رسالة الی عبدالرحیم بن انس فی الترغیب لمجاورة المکةالمکرمة؛ رسالة فی فضل مکه؛ الاخلاص؛کتابٌ الی عمر بن عبدالعزیز.