حلبچه

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دانشنامه جهان اسلام است
حلبچه ، شهری در استان سلیمانیه عراق که در جنگ عراق با ایران، توسط دولت عراق بمباران شیمیایی شد. در جنوب شرقی حلبچه دریاچه دربندیخان، در شمال شرقی آن شهر خرمال و در پنج کیلومتری شمال غْربی آن شهر دوجیله قرار دارد که قبلاً منطقه ای نظامی بوده است. روستاهای این منطقه عمدتاً در نتیجه سیاست دولت عراق برای محدود کردن فعالیت معارضان کُرد، ویران شده اند. حلبچه با جمعیتی حدود شصت هزار تن، یکی از مراکز فعالیت نیروهای مخالف دولت عراق به ویژه حزب اتحادیه میهنی کردستان، به ریاست جلال طالبانی و همچنین فعالیت نیروهای اسلامی طرفدار جمهوری اسلامی ایران بود.
در جریان جنگ عراق با ایران، از اواسط 1366ش، گشودن جبهه جدیدی در منطقه غرب ایران به منظور حفظ ابتکار عمل و تجزیه قوای عراق و همچنین فراهم آوردن فرصتی برای سازماندهی جدید در جبهه های جنوب، برای قوای ایران ضروری می نمود. اجرای عملیات در این منطقه، افزون بر انهدام برخی تأسیسات عراق به خنثی سازی تلاشهای مخالفان ایرانی مستقر در عراق نیز منجر می شد.
در این چهارچوب، سلسله عملیات کربلای 10، فتح 5، نصر 4، 7 و 8، بیت المقدس 2 و 3 در محور ماووت انجام شد. به سبب دشواری های ادامه عملیات در این محور، عملیات والفجر 10 در 25 اسفند 1366 طرح ریزی و اجرا شد.این عملیات در حالی صورت گرفت که عراق از اوایل همین سال به منظور سرکوب شبه نظامیان کُرد، حملاتی بر ضد آنها آغاز کرده بود. در این حملات که عملیات اَنفال نامیده شد، رژیم عراق از سلاحهای شیمیایی استفاده می کرد.
ایران در این زمان، حمله را از جبهه شمالی در منطقه شهرهای مرزی عراق یعنی حلبچه، خورمال، خول مار، دوجیله و دربندیخان، آغاز کرد و با همکاری کُردهای معارض عراق هفت روستای مرزی و پانزده مایل مربع از استان سلیمانیه را تصرف کرد. عراق ادعا کرد که این حمله را دفع کرده است، اما حمله ایران دستاوردهای چشمگیری در پی داشت. ایران در ادامه حملاتش به حاشیه جنوبی بخش کوهستانی مرز در نزدیکی دریاچه دربندیخان، درصدد بود مناطقی را در شمال عراق بدست آورد تا به سوی سلیمانیه پیشروی نماید و مخزن آبی دربندیخان را تصرف کند. این مخزن، نیروی برقابی قسمت اعظم شمال شرقی عراق و بغداد را تأمین می کرد.
در 23 اسفند 1366، نیروهای ایرانی با کمک شبه نظامیان اتحادیه میهنی کردستان موفق شدند شهر حلبچه را تصرف کنند. عراق در برابر راهبرد جدید ایران در منطقه شمالی که اساساً با مساعدتهای کُردهای معارض دنبال می شد، ناگزیر بود در این منطقه برای مقابله با حملات ایران حضور گسترده داشته باشد که این امر به تجزیه قوای عراق می انجامید و فرصت مناسبی در اختیار ایران قرار می داد تا در منطقه جنوب اقدامات نظامی خود را پیگیری نماید.
با این مقدمات، عراق تصمیم به بمباران شیمیایی حلبچه گرفت تا ناتوانی خود را در مقابله با تصرف این شهر جبران کند. حملات شیمیایی عراق به حلبچه با دستور مستقیم صدام حسین از نیمروز 25 اسفند 1366 آغاز شد. حملات هوایی با استفاده از بمبهای ناپالم و فسفری و گاز خردل و گاز اعصاب، با پنجاه هواپیما صورت گرفت و تخریب فراوانی در پی داشت. در این حمله، بیش از پنج هزار غیرنظامی کُرد کشته و حدود هفت هزار تن مجروح شدند.
بمباران شیمیایی حلبچه واکنش جهانی را برانگیخت و اعزام خبرنگاران خارجی به ایران و بازدید از منطقه، ابعاد این فاجعه هولناک را بیشتر نشان داد. جمهوری اسلامی ایران در روزهای 26، 27 و 28 اسفند 1366/16، 17 و 18 مارس 1988 با ارسال چندین نامه به دبیرکل سازمان ملل، با اشاره به استفاده عراق از سلاحهای شیمیایی در منطقه عملیاتی والفجر 10 و نیز مناطق کردنشین عراق و شهر حلبچه، خواستار اعزام هیئت کارشناسی سازمان ملل برای بررسی موضوع شد. با فشار مضاعف ایران، سرانجام دبیرکل سازمان ملل در 5 فروردین 1367/25 مارس 1988 گروهی کارشناس به ایران اعزام کرد. عراق نیز با ارسال نامه ای به دبیر کل، ایران را به استفاده از سلاحهای شیمیایی در اطراف حلبچه متهم کرد که در پی آن سازمان ملل هیئتی از کارشناسان را به عراق اعزام نمود.