خاگار

دانشنامه عمومی

خاگار یا بیضی نگار ابزاری برای کشیدن بیضی است. [ ۱] کهن ترین خاگار خاگار ارشمیدس است که از دوره باستان برای همین منظور به کار برده می شده است. خاگار کهن دیگری که همواره به ویژه در معماری سنتی ایرانی استفاده می شده بیضی نگار دو میخه است که با یک تکه نخ چنبر ( نخ حلقه شده ) که دور دو میخ ثابت از یک سو و قلم از سوی دیگر قرار داده می شد و سپس حرکت پرگاروار قلم پیرامون دو میخ که نقش کانون های بیضی را داشتندبیضی مورد نظر را پیاده می کرد. خاگار دو میخه هنوز هم ساده ترین روش و ابزار برای کشیدن بیضی است. خاگار در دوره های بعد نوآوری های تازه تری را به خود دیده است که کار را برای کشیدن بیضی با کانون های دلخواه آسان تر کرده است ولی همچنان ساختار پایه آن دگرگونی چندانی با خاگارهای کهن مانند نمونه ارشمیدس و دو میخ پیدا نکرده است.
اهمیت خاگار در معماری ایرانی به اهمیت بیضی در آن برمی گردد. باید گفت که در معماری ایرانی اساس رسم چَفدها در طاق و گنبد همواره بیضی بوده است؛ گو در معماری، بیضی تا دایره همیشه از اهمیت بیشتر و کاربرد فراوانتری بهره مند بوده است. مهرازان ( معماران ) از گذشته های دور در یک فرایندی که هم آزمون و خطا بوده و هم گهگاه با شهوداتی همراه می شده پی برده بودند که دایره کمترین توانایی باربری و پایداری را تا بیضی داراست. برای همین پایه رسم در همه چَفدهایی که در تاق و گنبد رواج داشته بیضی بوده است. هرچند در رسم برخی چفدها از پرگار نیز همزمان می شد بهره گرفت ولی به هر روی آن چفد از نوع بیضی رسم شده اش ناتوانتر بوده است. خاگار ابزاری بوده که این نیاز به رسم بیضی را به بهترین و آسانترین شکلی برطرف می کرده است. خاگار دومیخه که ابزار رایج رسم بیضی در معماری بوده است این برتری را نسبت به نمونه ارشمیدسی داشته است که در رسم بیضی ها بویژه در جاهایی که عملاً از خاگار ارشمیدسی کاری برنمی آمده کارایی آسان و مؤثری داشته است. برای نمونه رسم چفد بر روی دیوار اِسپر در طاق آهنگ که رازیگر ( بنا ) بی آنکه نیازی باشد ابتدا چفد را روی کاغذ بکشد و سپس آنرا روی دیوار پیاده کند که گاه به خاطر ضریب خطایی که داشت استفاده از تویزه را ناگزیر می ساخت تنها با کوبیدن دو میخ روی دیوار و چنبر یک تکه نخ و یک تکه زغال روی همان دیوار چفد را رسم و بیدرنگ تاق را پیاده می کرد. این آسانی در کاربرد و کارایی بالا در اجرا خاگار دومیخه را از دیرباز در صدر ابزارهای معماری برای رسم چفد نشانده است. [ ۲]
عکس خاگارعکس خاگار
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلف

پیشنهاد کاربران

بپرس