خط گجراتی

اَلِفْبایِ گُجَرٰاتْی ( به گجراتی: ગુજરાતી લિપિ، Gujǎrātī Lipi ) یکی از خطوط ابوگیدا بود که به سامانه های نوشتاری ناگری مانسته است. این الفبا را برای زبان های گجراتی و کچی بکار بسته می شوند. گجراتی در اصل یک گونه و ورده ای از دبیره دیواناگری است که با کاهش ویژگی های افقی آن خط پدید آمده است. گجراتی دارای شیوه عددنویسی خاص خود است.
گجراتی یکی از خطوط برگرفته از براهمی است و پاره ای از خانواده براهمی بشمار می رود. گجراتی از دگرگونی خط دیواناگری پدید آمده که در آغاز برای نوشتن زبان گجراتی بوده است. زبان و خط گجراتی در میان سده های دهم تا پانزدهم، پانزدهم تا هفدهم و هفدهم تا نوزدهم میلادی تکوین یافته اند. نخستین دوره ی تکوینی با کاربرد پراکریت و اپبرمشه و ورده هایشان همچون پایساچی، شورسنی، ماگاندهی و مهاتراشتری نمایان دانسته می شود. دوره تکوینی دوم، خط گجراتی کهن بگستردگی از ۹۲ - ۱۵۹۱ میلادی بکارگرفته شده است. آغازین ترین اسناد شناخته شده در خط گجراتی کهن، دست نوشته آدی پروا ( Adi Parva ) است که دیرینگی اش میان ۹۲ - ۱۵۹۱ برمی گردد، و نخستین نسخه های چاپی در آگهی هایی به سال ۱۷۹۷ نمایان شده است. دوره تکوینی سوم، برای تندنویسی و آسان نویسی است. بکارگیری شیرورکها ( shirorekha ) بویژه در نوشتار سنسکریت متروک شده است. تا سده نوزدهم این شیوه برای آمارداری و حسابرسی مقالات بکار گرفته می شدند زیرا خط دیواناگری برای نوشتارهای دانشگاهی و ادبی استفاده می شدند. این خطوط بانام های «شراپهی» ( śarāphī ) به معنای صراف، «وانیاشای» ( vāṇiāśāī ) به معنای بازرگان یا «مهاجنی» ( mahājanī ) به معنای سوداگر شناخته می شوند. این سه خط امروزه پایه ها و شالوده ی خط نوین گجراتی هستند. [ ۲] [ ۳]
سامانه نوشتاری گجراتی، ابوگیدا است که هر نویسه به همراه واکه ی پایه a می باشد. برای واکه های دیگر پساهمخوانی ( postconsonantal ) ، اعراب گذاری بکار بسته بود در حالی که برای واکه های نا - پساهمخوانی ( جایگاه های آغازی و پسا - واکی ) دارند که نویسه های کامل شکل گرفته شده هستند[ ۴] .
زرتشتیان هند، که جامعه ی زرتشتی را برای سالیان درازی در سراسر گیتی زنده نگاه داشته اند، اوستا را در خطوط برپایه براهمی از الفبای اوستایی برگردانیده اند. نخستین برگردان ها و بهترست بگوییم ترانویسی ها در حدود سده ی دوازدهم بینجامیده است. این ترانویسی ها اکثراً بدست دین شناسان سنسکریت دان پارسی و نریوسنگ دهوال ( Neryosang Dhaval ) در آن روزگار نوشته شده اند. امروزه، در میان زرتشتیان هندوستان اوستا بیشتر در خط گجراتی نوشته می شود. باری چون برخی حروف اوستایی برابری درست در گجراتی ندارند، زرتشتیان حروفی ترکیبی ساخته اند برای نمونه چون در گجراتی واج /z/ ( مانند zaraθuštra ) وجود ندارد از ترکیب حرف - واج /j/ به همراه نقطه ای در زیرش، حرفی درست کرده اند.