خمسه

[ویکی الکتاب] معنی خَمْسَةِ: پنج
ریشه کلمه:
خمس (۸ بار)
ه (۳۵۷۶ بار)

[ویکی شیعه] خمسه (نماد). خمسه، از کهن ترین و رایج ترین نمادهای حمایتی و تعویذی است که سابقۀ آن به پیش از اسلام برمی گردد به گونه ای که یهودیان هنوز از آن استفاده می کنند، اما رواج آن به عنوان نماد دست حضرت فاطمه(س) و حضرت عباس(ع) موجب شده است که ابداع شیعه پنداشته شود.
نماد خمسه امروزه نزد شیعیان کاربردهای گوناگونی دارد از جمله: در بالای توغ ها و علم ها در مراسم عزاداری محرم، نذرها و برخی اماکن مذهبی.
هر چند نمادهای متنوع خمسه در جهان اسلام رواج بسیار داشته، برخلاف تصور عام، به هیچ وجه ابداع آن اسلام نبوده است و سابقۀ آن به زمان های بسیار دور باز می گردد. با توجه به شواهد باستان شناختی، نمادهای خمسه بسیار پیش از دورۀ اسلامی، در میان اقوام مدیترانه، بین النهرین، مصر و شمال افریقا و همچنین نزد یهودیان معمول بوده و در سنّت اسلامی مفاهیم جدیدی به آن نسبت داده شده است.

خَمْسِه
مجموعه ای از پنج ایل ترک و عرب فارس، مرکّب از ایلات اینالو، باصری، بهارلو، عرب، و نفر، مشتمل بر ۴,۷۶۸ خانوار. در فهرست های جدید نام اینالو حذف و نام کردشولی اضافه شده است. این مجموعه ظاهراً به توصیه و تشویق علی اکبرخان قوام الملک و پسرش علی محمدخان قوام الملک و با موافقت دولت ایران برای مقابله با نفوذ فراوان ایلخانان قشقایی تأسیس شد و ریاست عالیۀ آن در اختیار علی محمدخان قوام الملک و اعقابش قرار گرفت. به این ترتیب عملاً ریاست نیمۀ شرقی فارس، که ییلاق و قشلاق ایلات خمسه در آن بود، به دست قوام الملک ها افتاد. این تحول، که برمبنای رقابت میان دو گروه از اعیان و اشراف فارس صورت گرفت، خود مبنای توسعۀ رقابت ها و اختلافات و خصومت های بیشتر میان قشقایی ها و خمسه ای ها شد. بسیاری از حوادث ریز و درشت فارس در طول سال ها بعد، تا انقراض قاجاریه، ناشی از رقابت و قدرت طلبی های ایلخانان قشقایی و سرکردگان ایل خمسه بود. هیچ یک از حکام فارس و همچنین دولت مرکزی، جدا از واکنش های احتمالی سران قشقایی و خمسه، عملی انجام نمی دادند و هر تصمیمی پس از ملاحظۀ منافع و مصالح این دو گروه اتخاذ می شد. ایلات خمسه در جریان انقلاب مشروطیت و حوادث ناشی از تأثیر جنگ جهانی اول در ایران به تبعیت از محمدرضاخان قوام الملک و پسرش حبیب الله خان قوام الملک، در شمار مخالفان انقلاب مشروطیت بودند و نقش مؤثری در سرکوب نهضت آزادی خواهان و ژاندارمری فارس در ۱۳۳۴ق/۱۹۱۵ـ ۱۹۱۶م داشتند.