دایرهالمعارف فارسی

دانشنامه اسلامی

[ویکی اهل البیت] دایره المعارف فارسی (مصاحب). این کتاب نخستین دایره المعارف عمومی در زبان فارسی است که بر اساس شیوه های نوین و معتبر دایره المعارف نویسی تهیه شده و شامل 30000 مقاله ترجمه شده و 10000 مقاله تألیفی است.
این دایره المعارف در دو جلد در قطع رحلی بزرگ (21×31) سانتی متر و با تصاویر و نقشه های سیاه و سفید تدوین شده است که هر صفحه آن دارای سه ستون است و مجموعاً 3572 صفحه متن و 81 صفحه مقدمه دارد. جلد اول آن از حرف "الف" تا "ش" در 1345 انتشار یافت. جلد دوم در دو بخش تدوین شد که بخش اول از حرف "ش" تا "ل" در سال 1359 و بخش دوم از حرف "ل" تا "ی" در سال 1374 منتشر گردید.
مؤسسه انتشارات فرانکلین در سال 1335 به پیشنهاد حسن تقی زاده (1257-1348) درصدد تألیف دایره المعارفی بر اساس دایره المعارف یک جلدی کلمبیا وایکینگ (چاپ نیویورک، 1953م.) برآمد. سرپرستی آن به غلامحسین مصاحب (1289 - 1358) سپرده شد. در ابتدا بنا بر ترجمه مقالات بود، اما به گفته مصاحب بسیاری از مقالات آن دایره المعارف برای خوانندگان امریکایی نوشته شده بود و برای جوابگویی به نیازهای فارسی زبانان لازم بود. 10000 مقاله به آن افزوده شود و حدود 10000 مقاله آن کنار گذاشته شود. بدین ترتیب کار از صورت ترجمه خارج شد و جنبه تألیف و ترجمه به خود گرفت. اعضای هیأت تحریریه و برخی نویسندگان آن عبارت بودند از: احمد آرام، فریدون بدره ای، احمد بطحایی، عباس زریاب خویی، عبدالحسین زرین کوب، مهدی محقق، مصطفی مقرّبی، و محمود مصاحب.
از آنجا که دایره المعارف نویسی به شیوه نوین در زبان فارسی سابقه نداشت، مصاحب نظامی خاص برای انتخاب عناوین، تنظیم مقالات، ضبط تلفظ ها و اصطلاحات علمی، ضبط فارسی علوم خارجی و علامات اختصاری، ارجاعات، رسم الخط، علائم نقطه گذاری و دیگر موارد وضع کرد که در سراسر کتاب از آن پیروی شد.
تنظیم این دایره المعارف الفبایی است و در آن حرف "آ" و "الف" با هم آمده است. اسامی افراد به صورت اسم اشهر آمده و در مورد افراد معاصر از قاعده کلی تقدم نام خانوادگی استفاده گردیده، اما گاه از این روش عدول شده است؛ مثلاً شرح حال "پروین اعتصامی"، "فروغ فرخزاد" و "فیدل کاسترو" ذیل نام کوچک فرد آمده است. قواعد وصل و فصل، فاصله میان کلمات که تا پیش از مصاحب به هیچ وجه تعریف شده و تحت قاعده نبود، توجه به کوتاه نویسی، کوتاهی و بلندی جمله های هر بند و یکدستی شیوه نگارش مقالات از ویژگی های ارزنده کتاب است.
برای تلفظ کلمات و اسامی از حروف آوانگاری بین المللی استفاده شده است. جدول الفبایی صوتی مأخوذ از الفبای لاتینی و جدول اختصارات نیز برای صرفه جویی در فضا و حجم دایره المعارف به کار گرفته شده است که در "مدخل" جلد اول و ابتدای جلد دوم آمده است.
از دیگر ویژگی های این دایره المعارف روش خاص مصاحب در وضع لغات جدید علمی و ترجمه اصطلاحات خارجی است؛ از جمله ابداع حرف "ایرانیک" در فارسی به جای حرف "ایتالیک" در متون لاتینی؛ توجه به واژه سازی و ساختن مصدرهای جعلی، مثل "یونیدن"، "اکسیدن" و "قطبیدن"؛ آوردن کلمات ابتدا به ساکن و آواهای بیرون از شش مصوت کوتاه و بلند فارسی و ارائه معادل های انگلیسی یا فرانسوی مدخل ها، به خصوص مدخل های علمی.
در سال 1350، مصاحب از کار سرپرستی دایره المعارف کناره گیری کرد. تا آن زمان، بخش زیادی از مقالات جلد دوم تا حرف "ع" حروفچینی و آماده چاپ شده بود. سرپرستی جلد دوم (بخش اول) را رضا اقصی بر عهده گرفت. این جلد به سرمایه انتشارات امیرکبیر که امتیاز نشر این کتاب را از فرانکلین خریده بود، به چاپ رسید. دلیل انتشار این جلد در دو بخش، در اختیار قرار دادنِ سریع ترِ قسمتی از آن به خوانندگان و تقسیم کتاب به دو حجم نسبتاً برابر بوده است.

دانشنامه آزاد فارسی

دایرةالمعارف فارسی
دایرةالمعارف فارسی
دانشنامه ای عمومی به فارسی به سرپرستی غلامحسین مصاحب. مؤسسۀ انتشارات فرانکلین در ۱۳۳۳ش درصدد برآمد که دایرةالمعارفی عمومی و یک جلدی براساس دایرةالمعارف کلمبیا وایکینگ تدوین کند و سرپرستی آن را به غلامحسین مصاحب سپرد. کار از همان ابتدا از ترجمۀ صرف مقالات به ترجمه و تألیفی تازه تبدیل شد تا کمبودهای دایرةالمعارف کلمبیا و نقایصی که مقالات آن برای خوانندگان فارسی زبان داشت برطرف شود. مصاحب، برای انتخاب عناوین، تنظیم مقالات، چگونگی ضبط اسامی، اعم از اشخاص و اماکن، ضبط اصطلاحات علمی، تنظیم علامات اختصاری و ارجاعات شیوه ای خاص وضع کرد. شیوه نامۀ دقیق این کتاب الگوی دایرةالمعارف های پس از خود شد. این دایرةالمعارف کلاً حدود ۵۱هزار مقاله و مدخل (۲۸هزار مقالۀ خارجی، ۱۳هزار مقاله مربوط به ایران و اسلام و ۱۰هزار مدخل ارجاعی) دارد. در میان مقالات تألیفی بیشترین تعداد مربوط به مقالات جغرافیایی است. اطلاعات هر مقاله مستند به منابع معتبر است. جلد اول این کتاب به قطع رحلی در سه ستون، از «الف» تا «س» در ۱۳۴۵ش انتشار یافت. در ۱۳۵۰ش، مصاحب از سرپرستی دایرةالمعارف کناره گرفت و سرپرستی جلد دوم (بخش اول) به رضا اقصی سپرده شد. جلد دوم در دو بخش تدوین شد که بخش اول از «ش» تا «ل» در ۱۳۵۶ش و بخش دوم از «م» تا پایان «ی» به همت انتشارات امیرکبیر در ۱۳۷۴ش منتشر شد. در تدوین این اثر افراد برجستۀ بسیاری همکاری داشتند، ازجمله عباس زریاب خویی، محمد معین، و عبدالحسین زرین کوب. بیش از نیمی از مقالات آن توسط هیئت تحریریۀ دایرةالمعارف (احمد آرام، فریدون بدره ای، احمد بطحائی، محمود مصاحب، مصطفی مقرّبی و ابراهیم مکلّا) تألیف و ترجمه شده است. اما این اثر، با وجود برخی کمبودها و گاه تناسب نداشتن حجم مقالاتش، به سبب ویژگی های منحصربه فردی که در روش تدوین مقالات و ضبط اعلام و دقت در ثبت مطالب دارد، مهم ترین و مستندترین دایرةالمعارف عمومی به فارسی است و نخستین دایرةالمعارفی است که به شیوۀ جدید برگرفته از سنت دایرةالمعارف نگاری اروپایی تدوین شده است.

پیشنهاد کاربران

دایرةالمعارف فارسی عنوان دانش نامه ای سه جلدی است که به ابتکار مؤسسه انتشارات فرانکلین ، به سرپرستی غلامحسین مصاحب و با مشارکت گروهی از نویسندگان و ویراستاران در ایران به زبان فارسی تدوین یافت.
در سال ۱۳۳۵ مؤسسه فرانکلین تصمیم به تهیهٔ ترجمهٔ فارسی از دایرةالمعارف یک جلدی کلمبیا وایکینگ ( چاپ نیویورک ) گرفت. سرپرستی این کار به غلامحسین مصاحب سپرده شد. اما غلامحسین مصاحب پس از بررسی دایره المعارف آمریکایی، ترجمهٔ کامل آن را پاسخگوی نیازهای جامعهٔ ایرانی و فارسی زبان ندانست، و طرحی نو درانداخت که بر اساس آن بیش از ۱۰٬۰۰۰ مقاله جدید دربارهٔ جنبه های مختلف تاریخ و فرهنگ ایران و اسلام تألیف شد.
...
[مشاهده متن کامل]

جلد اول دایرةالمعارف فارسی ( از حرف «الف» تا پایان «س» ) در سال ۱۳۴۵ خورشیدی منتشر شد. در سال ۱۳۵۰ زمانی که بخش بزرگی از مقاله های جلد دوم تا حرف «ع» حروفچینی شده و آمادهٔ چاپ بود، غلامحسین مصاحب از کار سرپرستی دایرةالمعارف کناره گیری کرد. از آن زمان سرپرستی دایرةالمعارف به رضا اقصی محول گشت و بخش اول از جلد دوم ( از «ش» تا پایان «ل» ) در سال ۱۳۵۶ خورشیدی منتشر شد. بخش دوم جلد دوم ( از «م» تا پایان «ی» ) با ویرایش مجدد و پاره ای اصلاحات در سال ۱۳۷۴ خورشیدی انتشار یافت.
در دایرةالمعارف فارسی از آغاز کار، قواعد دقیقی برای انتخاب مدخل ها و حجم آن ها، تنظیم مقاله ها، معادل گذاری اصطلاحات، نحوهٔ ضبط و آوانگاری نام های خاص و اصطلاحات، ضبط علامت های اختصاری، ارجاع ها، رسم الخط فارسی و علائم نقطه گذاری وضع شد که در سراسر دایرةالمعارف رعایت گردید. این گونه روش مندی در دانشنامه های فارسی بی سابقه بود و سرمشقی برای تهیه کنندگان آثار مرجع در زبان فارسی قرار گرفت.
ساختار [ویرایش]
دانشنامه شامل مقدمه ای است که اصول و روش کار و نحوه استفاده از دانشنامه در آن به طور مبسوط توضیح داده شده است. این دانشنامه ۴۳هزار مدخل دارد که از آن میان ۲۳هزار مدخل خارجی، ۱۱ هزار مدخل مربوط به ایران و اسلام و بقیه مدخل های ارجاعی است. مدخل های خارجی عموماً ترجمه یا ترجمه و اقتباس استو اما مدخل های مربوط به ایران تماما تألیفی است. [۱]
فهرست پدیدآورندگان [ویرایش]
دکتر مصاحب با همکاری هیئت تحریریه خود از جمله احمد آرام، مصطفی مقربی، محمود مصاحب، فریدون بدره ای، و ابراهیم مکلا در واقع پدیدآورندگان اصلی دانشنامه هستند. [۲]
نام های نویسندگان، مترجمان و مؤلفان دایرةالمعارف فارسی در دیباچه به ترتیب زیر آمده است: [۳]
هیئت تحریریه
احمد آرام
فریدون بدره ای
احمد بطحائی
محمود مصاحب
مصطفی مقربی
ابراهیم مکلا
نویسندگان و مؤلفین
مهدی آذر
صفی اصفیا
ایرج افشار
احمد افشار شیرازی
رضا اقصی
مجید امیرابراهیمی
منوچهر انور
ایرج ایمن
بدرالملوک بامداد
علیقلی بیانی
مهدی بیانی
مهدی حائری
آوانس حق نظریان
خسرو خسروی
عباس دواچی
هوشنگ دولت آبادی
تقی ریاحی
عباس زریاب خویی
عبدالحسین زرین کوب
ایندو شیکهر
فاخره صبا
غلامحسین صدیقی
احمد حسین عدل
مصطفی فاتح
محمد کاوسیان
حسین گل گلاب
مهدی محقق
تقی مرتضوی
شمس الملوک مصاحب
محمدتقی مصطفوی
محمد معین
احسان یارشاطر
مترجمین و مؤلفین اولیه
سهیل آذری
عباس اکرامی
محمد پروین گنابادی
سلیمان حییم
عبدالحسین دانشپور
پرویز رهبر
محمدهادی شفیعیها
حسن شیدا
مهدی فروغ
محمدجعفر محجوب
محمد مقدم
منبع [ویرایش]
دایرةالمعارف فارسی، جلد اول، دیباچه، نوشتهٔ غلامحسین مصاحب
↑ فانی ک، دایرةالمعارف فارسی:میراثی پایدار، مهرنامه ش۱۶، ص۲۱۸
↑ فانی ک، دایرةالمعارف فارسی:میراثی پایدار، مهرنامه ش۱۶، ص۲۱۸
↑ دایرةالمعارف فارسی، جلد اول، دیباچه، ص۶ - ۷
رده های صفحه: کتاب های ایرانیدانشنامه های فارسی

بپرس