دربند نامه جدید

[ویکی نور] «دربندنامه جدید»، تألیف میرزا حیدر وزیر اُف نویسنده روسی است که توسط جمشید کیانفر به فارسی ترجمه و در یک مجلد منتشر شده است. به گفته نویسنده آنچه در کتب تواریخ قدیمه دیده و خوانده در این اثر درج و تألیف نموده و آثار و اخبار امم سالفه را ذکر کرده است.اهمیت اثر حاضر، بخش پایانی آن است؛ به ویژه از آمدن پطر اول به دربند و توجه روس ها بدین شهر تاریخی، و وقایعی که در تاریخ معاصر ایران منجر به جدا شدن این شهر از ایران شد.
کتاب؛ مشتمل بر یک پیش گفتار، 19 فقره و یک بخش تعلیقات است. پیش گفتار کتاب حاوی مطالب مفیدی درباره کتاب است. مطالب فقرات از 733 سال پیش از میلاد مسیح آغاز و تا زمان نادرشاه به ترتیب زمانی ادامه می یابد. در بخش تعلیقات نیز توضیحات مفیدی به قلم مترجم ارائه شده است.
در پیش گفتار کتاب بر احیاء نسخه های خطی به عنوان حامل فرهنگ پرمایه اسلام و ایران و کارنامه دانشمندان و نوابغ و هویتنامه ما ایرانیان تأکید شده و چنین آمده است: «با همه کوشش هایی که در سال های اخیر برای شناسایی این ذخایر مکتوب و تحقیق و تتبّع در آنها انجام گرفته و صدها کتاب و رساله ارزشمند انتشار یافته، هنوز کار ناکرده بسیار است و هزاران کتاب و رساله خطی موجود در کتابخانه های داخل و خارج کشور شناسانده و منتشر نشده است. بسیاری از متون نیز، اگر چه بارها به طبع رسیده، منطبق بر روش علمی نیست و به تحقیق و تصحیح مجدّد نیاز دارد». در ادامه پیش گفتار، اثر حاضر به عنوان یک نمونه از این رساله ها قلمداد شده است.
دربند یا «باب الابواب» امروزه در محدوده جغرافیایی داغستان در روسیه قرار داد و روس ها از آن به دِربِنت یاد می کنند و از شهرهای صنعتی و مرکز فرهنگی داغستان است. مؤلف بنای شهر دربند را به گشتاسب پادشاه افسانه ای و اسطوره ای نسبت می دهد.
از منظر تاریخی ناحیه اطراف دربند در ایام باستانی «آلبانیا» نام داشت و گردنه باریک بین دریا و کوه های قفقاز در محل دربند در ایام باستانی تنگه خزر یا دروازه خزر یا دروازه آلبانیا نامیده می شد. گردنه دربند از روزگار باستان و هم در دوره اسلامی برای دفاع از حملات مهاجمین شمالی اهمیت به سزائی داشت.