روناس

روناس ( نام علمی: Rubia tinctorum ) نام یک گونه از تیره روناسیان ( روبیاسه ) است. گیاهی است که به حالت خودرو در مناطق مدیترانه، در شمال آفریقا و بعضی مناطق آسیا می روید. خاستگاه نخستین آن خاور نزدیک و قفقاز بوده است.
روناس در قدیم در ایران به صورت سنتی در تبریز، ارومیه، اراک، فارس و یزد کشت می گردید و امروزه نیز به صورت خودرو در استان مرکزی و ساوه به صورت علف هرز در باغ ها در و در استان فارس نیز به صورت گیاه مرتعی مشاهده می شود. [ ۱]
مهم ترین مورد استفاده از روناس در صنعت، رنگرزی پشم در صنعت قالی بافی و پارچه بافی است. ماده رنگی روناس ( آلیزارین ) امروزه به طور صنعتی نیز تهیه می شود، با این وجود امروزه، به دلیل کشف رنگ شیمیایی آنیلین، تا حدود زیادی اهمیت خود را از دست داده است. [ ۲]
ساقه این گیاه پوشیده از خارهای ریز می باشد و ارتفاع آن تا حدود دو متر می رسد. روناس با استفاده از خارهای ریزی که دارد به دیوار و درختان می چسبد و بالا می رود.
برگ های آن بیضی، نوک تیز و دراز بوده که به صورت گروهی و به شکل چتر از کنار ساقه بیرون می آید. گل های روناس کوچک و به رنگ زرد مایل به سبز می باشد. میوه آن گوشتی و به رنگ تیره است. ریشه آن به نام روناس معروف است به رنگ قرمز تیره و به صورت دراز، باریک و استوانه ای می باشد. دارای طعمی تلخ و گس بوده و قسمت مهم این گیاه از نظر طبی به شمار می آید.
ریشه روناس دارای خاصیت مدر، صفرابر، ملین و تا حدودی اوره خون را کاهش می دهد. یکی از خواص آن خاصیت انحلال سنگ های مثانه و کلیه است. روناس گیاهی است فوق العاده مقاوم به شوری و مقاومت در آن از نوع بردباری است و شوری خاک تا ۰/۳ درصد را به خوبی تحمل می کند. [ ۳]
ریشه های این گیاه پس از خشک شدن به سادگی پودر شده و در مجاورت با آب چسبناک می شود. برداشت روناس معمولاً در اواخر پاییز انجام می گیرد. از ریشه روناس در قدیم برای رنگرزی پارچه و نخ استفاده می شده است.
ریشه روناس دارای ماده ای رنگی به نام جوهر روناس می باشد که برای رنگرزی بکار می رفت ولی بعد از اینکه توانستند این ماده را به طریقه شیمیایی تهیه کنند کشت آن برای تهیه آلیزارین متوقف گردید.
روناس در زمره گیاهان رنگ دار صنعتی و دارویی بشمار می آید. ریشه روناس حاوی گلیکوزیدهایی به نام اسید روبرتیک، آلیزارین، پورپورین، روبیارین، مواد پکتیکی، رزین و کلسیم است.

روناس (سرده). روناس ( نام علمی: Rubia ) نام یک سرده از تیره روناسیان است. ساقه این گیاه پوشیده از خارهای ریز می باشد و ارتفاع آن تا حدود دو متر می رسد. روناس با استفاده از خارهای ریزی که دارد به دیوار و درختان می چسبد و بالا می رود.

گروهی از گیاهان علفی پایا یا چوبی، متعلق به جنس Rubia، و خانوادۀ روناس، با گل های نرمادۀ کوچک قیفی شکل. روناس رنگرزیاز آن جمله است که در اروپا و آسیا رشد می کند و از ریشۀ قرمز آن رنگ قرمزی با نام آلیزارین به دست می آید. امروز این رنگ را به صورت مصنوعی از قطران زغال سنگ به دست می آورند. از جنس روناس در ایران حدود هشت گونه یافت می شود که در مناطق متفاوتی پراکنده اند. پیش تر زنان، روناس را می کوبیدند، الک می کردند و با آب سرد خمیر می کردند و با میلی مخصوص (معمولاً از جنس عاج فیل) بر ابرو می کشیدند. ابرو، پس از کشیدن روناس به رنگ پرطاووسی درمی آمد. برخی به همین رنگ بسنده می کردند، اما برخی بر روی آن وسمه نیز می کشیدند تا ابرو به رنگ پرکلاغی درآید.