روی اکسید

روی اکسید ( به انگلیسی: ZINC OXIDE ) که در کتاب های کهن توتیا نامیده می شود، ترکیب غیر آلی با فرمول ZnO و به شکل پودری سفید رنگ و غیر محلول در آب است.
توتیا اکسید ناخالص فلز روی ( روی اکسید ) است. در گذشته از توتیا برای ساختن فلز برنج و همچنین درمان بیماری های چشم بهره می گرفتند. [ ۲]
در قدیم آن را سنگ سرمه نیز می گفتند و برای آن سه گونه قائل بودند: زرد، کبود و توتیای قلم که توتیای قلم کرمانی بهترین نوع آن بود.
واژهٔ توتیا را عربی شده واژه فارسی دوده ها دانسته اند. [ ۳] توتیا امروزه نیز با نام زینک اکساید در پودر بچه، پمادهای پوستی، کرم ضدآفتاب، شامپو ضدشوره و… استفاده می شود. توتیا از اکتشافات ایرانیان بوده و بنابر گزارش مارکوپولو، روش استخراج آن به طریق تقطیر بخار حاصل از ذوب سنگ روی بر میله های فولادی سرد بوده است. [ ۴]
این ترکیب در ساخت مواد فراوانی در صنعت مانند پلاستیک، سرامیک، شیشه، سیمان، لاستیک ( تایر اتومبیل ) ، نرم کننده، رنگ ها، مومها، چسب، غذاها، باتری و… استفاده می شود. پودر اکسید زینک کاربردهای فراوانی دارد. کاربردهای اصلی آن به صورت خلاصه ارائه می شود. بیشتر کاربردها از واکنش روی اکسید به عنوان ماده تشکیل دهنده سایر اجزای روی استفاده می کنند. کاربرد آن در علم مواد شامل ضریب شکست بالا، رسانایی حرارتی بالا، آنتی بیوتیک و مواد محافظ اشعه UV می باشد. به طریق مشابه به موادی مثل پلاستیک، سرامیک، شیشه، چوب، سیمان، رنگ، گریس، پماد، چسب، مهر، رنگ دانه، باتری، مواد به کار رفته در اطفاء حریق و بسیاری موارد دیگر استفاده می شود.
در پزشکی و بهداشت این ترکیب با نام زینک اکساید در پودر بچه، پمادهای پوستی، کرم ضدآفتاب، شامپو ضدشوره و… استفاده می شود. پماد زینک اکساید در درمان ضایعات پوستی مستعد عفونت مانند سوختگی، اگزما، سوختگی پای نوزادان، خراشیدگی و گزش حشرات. ضد التهاب خفیف پوستی و همچنین در ترکیب کالامین به عنوان ضد خارش کاربرد دارد.
روی اکسید دارای خواص مرطوب کننده، آنتی بیوتیکی و دئودورانت است. به دلیل آثار ضد سبوم و منعکس کننده اشعه UV در ترکیب کرم های ضدآفتاب نیز استفاده می شود.
روی اکسید مصارف فراوانی در صنایع آرایشی دارد. این ترکیب می تواند اشعه UV خورشید را جذب کرده و از پوست در مقابل آفتاب سوختگی و سایر خسارات اشعه UV محافظت نماید.