ریاض العلماء و حیاض الفضلاء

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، اثر میرزا عبدالله افندی (متوفای بین سال های 1120-1130ق)، کتابی است در موضوع شرح حال علما، از عصر غیبت تا زمان مؤلف که به زبان عربی و در قرن دوازدهم هجری نوشته شده و به اهتمام سید محمود مرعشی و با تحقیق سید احمد حسینی به چاپ رسیده است.
همین نکته برای نشان دادن ارزش کتاب کافی است که می بینیم این اثر، مأخذی موثّق از برای مرحوم خوانساری در تألیف «روضات الجنات» بوده و نیز صاحب «أعیان الشیعة» به کرات از آن نقل کرده و علامه آقابزرگ طهرانی در «الذریعة» بسیار به آن توجه داشته و علامه نوری در «خاتمة مستدرک الوسائل» (جلد سوم) مطالب زیادی از آن گرفته است
کتاب با دو مقدمه از محقق و سید محمود مرعشی آغاز و اسامی افراد، به ترتیب حروف الفبا، در دو قسم، در هفت جلد، تنظیم شده است.
منبع نویسنده در نگارش این اثر، تنها کتاب های معروف رجال و تراجم نبوده بلکه از کتاب های دیگر نیز موارد مربوط به تراجم را استخراج کرده است؛ مثلا در یک مورد از «مجمع البیان » طبرسی استفاده کرده است. از مآخذ دیگر او، اجازات علماست و نیز خطوط پشت کتاب ها که محض یادگاری یا به عنوان مالکیت یا واگذاری یا وقف و تعلیقه و یاداداشت و... نوشته بوده اند
البته مهم ترین منبع نویسنده، همانا مشهودات و مسموعات او از معاصرانش می باشد که به کتاب او اهمیت خاصی بخشیده و از جهات مختلف، آن را قابل استناد ساخته است. حتی آنجا هم که از گذشتگان نقل کرده، ملاحظات انتقادی اش جالب توجه است، به ویژه که عین مطلب را نقل می کند

[ویکی نور] ریاض العلماء و حیاض الفضلاء (ترجمه ساعدی). ریاض العلماء و حیاض الفضلا، کتابی است نوشته میرزا عبدالله افندی (متوفای بین سال های 1120-1130ق) در موضوع شرح حال علما، از عصر غیبت تا زمان مؤلف که به قلم محمدباقر ساعدی، به فارسی روان ترجمه شده است.
از جمله فوائدی که از مراجعه به این کتاب ارزشمند به دست می آید، آشنایی با نسخه ها و مخطوطات موجود از مؤلفات عربی و فارسی است که در عصر نویسنده در کتابخانه های عمومی و خصوصی نگهداری می شده و مؤلف آنها را رؤیت نموده و از مشخصات کتاب شناسی و نسخه شناسی آن ها در کتابش یاد کرده است. ازاین رو این کتاب را می توان به عنوان مأخذ و مصدری ارزشمند و متقن در خصوص مباحث مربوط به کتاب شناسی و نسخه شناسی تلقّی کرد؛ زیرا در واقع نگاشته مورد بحث می تواند از جهتی فهرستی از نسخه های خطی کتابخانه های عمومی و خصوصی عصر مؤلف باشد. مجموع این نسخه ها که افندی معرفی کرده است بیش از هزار و اندی است که در پایان دوره ترجمه ریاض، تحت عنوان «فهرست نسخه های خطی» که وصف آن ها در این کتاب آمده، معرفی خواهد شد. بر این اساس و به دلیل اهمیت و فوائد بی شماری که در این کتاب مشهود است، بنیاد پژوهش های اسلامی به ترجمه و تحشیه و تعلیق آن به زبان فارسی دست یازید و از مترجم محترم که تجربه ترجمه «روضات الجنات» را نیز دارند تقاضای انجام دادن این کار فرهنگی را کرده است
قرار است که ترجمه مجلدات متن عربی ریاض بر اساس چاپ تصحیح شده سید احمد حسینی (اشکوری) با شماره مسلسل منتشر شود و در مجلدی جداگانه تعلیقاتی پیرامون لغزش های تاریخی، رجالی و کتاب شناسی مؤلف فراهم آید و همراه با فهرست های هشت گانه عرضه شود
گفتنی است مترجم در سال 1383ش، رخت به علم باقی کشید و با کمال تأسف امکان تحقق وعده یادشده در چاپ اوّل فراهم نیامد
مترجم پس از ترجمه جلد اول، به جای مقدمه، اقدام به ترجمه احوال مؤلف نموده و توضیحات لازم را ذیل معرفی کتاب «ریاض» در بخش آثار مؤلف ایراد کرده است. گفتنی است قبلا شرح حال کاملی از سوی آیت الله مرعشی به نام «زهر الریاض» نوشته شده و منضم به جلد اول کتاب عربی به چاپ رسیده بود و مترجم نیز این رساله را که به عربی بوده، اصل کار خویش قرار داده و مطالبی را که خود تهیه کرده، بدان افزوده است
وی همچنین از مقدمه سید احمد حسینی اشکوری بر اصل کتاب نیز استفاده کرده و مطالبی را علاوه بر آنچه که خود به مناسبت هایی در ذیل پاره ای از ترجمه ها آورده، از ایشان هم در پاورقی این ترجمه به عنوان «پاورقی» یادآور شده است

[ویکی شیعه] ریاض العلماء و حیاض الفضلاء (کتاب). رِیاضُ العُلماء و حِیاضُ الفُضلاء تألیف میرزا عبدالله افندی (۱۰۶۶-۱۱۳۰ق)، کتابی است در شرح حال علمای شیعه و سنی. افندی این کتاب را در ده مجلد، پنج مجلد در شرح حال علمای شیعه و پنج مجلد در شرح حال علمای سنی، و به ترتیب حروف الفبا تدوین کرده است.
ریاض العلماء مهم ترین اثر افندی است، به گونه ای که آن را در فن خود با جواهر الکلام ـ که در علم فقه امامیه کتابی برجسته است ـ مقایسه کرده اند که نشان از اعتبار و اهمیت آن دارد. افندی تدوین این اثر را در ۴۰ سالگی آغاز کرد. او در این اثر قصد پرداختن به شرح حال علمای شیعه از زمان غیبت امام زمان تا عصر خود را داشته، اما گاه از این حد فراتر رفته است. این کتاب تا پایان به صورت پیش نویس باقی مانده است و شاید وجود مسامحاتی در عبارات و مطالب آن از همین روی باشد.
عبدالله بن عیسی بیگ جیرانی معروف به میرزا عبدالله افندی، هم بر علوم عقلی تسلط داشت و هم بر علوم نقلی و متخصص در کتاب شناسی و شرح حال نویسیِ علما بود. وی در ۱۰۶۶ق در عهد صفوی در اصفهان متولد شد؛ اما خانواده اش متمکن و تبریزی تبار بودند.

پیشنهاد کاربران

بپرس