ریشه نام بوکان

روایات بسیار متعددی در مورد واژهٔ بوکان وجود دارد که برخی از آن ها توسط تاریخ نگاران و باستان شناسان مطرح شده است. با توجه به تاریخ شکل گیری این شهر در دورهٔ قاجار و برپایهٔ اسناد یافته شده سال های اخیر، برخی از تاریخ نگاران معتقدند که ریشهٔ نام این شهر کُردی و توسط خانوادهٔ سردار نام گذاری شده است.
به گفتهٔ ابراهیم افخمی، بوکان را ابتدا شهر کهنه خوانده اند و آن شهر در جنوب غربی فعلی شهر بوکان واقع شده است و در اثر زلزله ویران گردیده و در آن محل که نیزار و چشمه سار بوده بعدها بوکان را بنا کرده اند. [ ۱]
• محمد مهریار، محقق ایرانی، در مورد ریشهٔ نام بوکان در کتاب فرهنگ جامع نام ها و آبادی های کهن ( ۱۳۸۲ ) نوشته: بوکان در ایران به معنای جایی که آب خوب دارد است. همچنین نسبت این واژه به یکی از طوایف آریایی می رسد که دوگان، بوگان یا بوکان نام داشته اند. [ ۲]
• در نقشه های دورهٔ قاجار نامی از بوکان دیده نمی شود، اما پس از سندی که قدمت آن به سال ۱۲۲۸ شمسی بر می گردد و مربوط به تملک عزیزخان مکری بوده، نام بوکان در نقشه های دورهٔ ناصرالدین شاه قاجار قید شده است.
• در بوکان چشمه های آب متعددی وجود داشت و در زبان کردی به چشمه «کانی» گفته می شود و شخصی که به چشمه می رفت، می گفت: ده چم بوکانی. به جهت سلیس و خوش آهنگ بودن، حرف «ی» آخر آن حذف و تبدیل به «بوکان» شده است.
• در لغت نامهٔ دهخدا، «بوکان» نعلی است آهنین که درون برف در پای کنند. [ ۳]
• رضاقلیخان هدایت در کتاب فرهنگ انجمن آرای ناصری در مورد ریشهٔ نام این شهر می گوید: بوکان نام قصبه ای است در ولایت «ساوج بولاق» مُکری که گویند آب وهوای نیکو دارد؛ و در برهان به معنی گلزار نیز نوشته، و اگر چنین باشد، با کاف عربی خواهد بود، و بوکان یعنی «کانِ بوی خوش». [ ۴]
برخی از نام وب سایت های اداری و خبری در شهرستان بوکان به اشتباه از املای فینگلیش مانند Bookan یا املای فرانسوی Boukan استفاده کرده اند. در حالی که با درنظرگرفتن همهٔ جوانب تاریخی، علمی و لغوی، املای صحیح انگلیسی بوکان به شکل Bukan است. در زبان کُردی با رسم و خط لاتین این واژه به صورت Bokan نوشته می شود.
بوکان در زبان فارسی، با عناوینی همچون: زیبارویان، عروس ها و نام شهری کُردنشین در ایران ذکر شده است. [ ۵]
• خیابان و مکان های در شهرهای ایران، مانند خیابانی طولی در فاصله منطقه گلاب دره و نخجوان تهران، و محله ای در سعادت شهر شیراز و در اصفهان به نام بوکان نام گذاری شده است.
• در کتاب ظفرنامه تیموری جلد دوم، بوکان و بوری از فرزندان جغتای مغول بودند که بوکان در تواریخ دیده نشده، ولی پسری داشت به اسم «مواتوگان» که در سال ۶۱۷ ه‍. ق/ ۱۲۲۱ به هنگام محاصره بامیان به قتل رسید. [ ۶]
• در زبان فرانسوی، بوکان به صورت Boukan نوشته و تلفظ می شود.
• در غرب استرالیا، نیوزیلند، قسمت جنوبی آمریکای جنوبی نوعی گیاه وجود دارد به نام بوکان. این گیاه شامل حدود ۳۸ گونه است؛ جنس آن همیشه سبز به طور یکسان و شیری است؛ در نیمکرهٔ جنوبی می رویَد و معادل راش در نیمکرهٔ شمالی است. در گینهٔ نو گاهی از این گیاه در موارد دارویی استفاده می شود. [ ۷]
• در زبان مالایی که زبان رسمی کشور مالزی است، واژه ( Boukan dia ) به معنی نیست و نه است. همچنین دقیقاً عبارت Boukan نام یک گروه موسیقی آفریقایی است.