زبان سومری

زبان سومِری زبان سومر باستان در منطقهٔ میان رودان جنوبی ( بخشی از عراق کنونی ) بود.
زبان سومری زبانی تک خانواده بوده است، بدین معنی که با هیچ زبان دیگری بستگی یا هم ریشگی ندارد[ ۳] [ ۴] [ ۵] [ ۶] [ ۷] [ ۸] [ ۹] [ ۱۰] [ ۱۱] .
سومری از هزارهٔ چهارم پیش از میلاد به عنوان زبان گفتاری به کار می رفت تا این که در اوایل هزارهٔ دوم پ. م. رفته رفته زبان اکدی که از خانواده زبان های سامی است، به عنوان زبان گفتاری جانشین آن شد. از نظر گونه شناختی این زبان با زبان سامی فرق دارد.
با این حال استفاده از سومری برای نوشتار ( امور تشریفاتی و مذهبی ) تا سدهٔ نخست پ. م. ادامه یافت. از آن پس تا سدهٔ ۱۹ میلادی و کشف رمز به دست زبانشناسان و دانشمندان غربی این زبان و یادگار آن به دست فراموشی سپرده شد. روابط دستوری در این زبان با «وند»هایی که به فعل اضافه می شوند تعیین می گردد و قیدها نیز به صورت «پی بست» در جمله می آیند. این پی بست ها به وسیلهٔ پیشوندهای متصل به فعل ارجاع داده می شوند. همچنین روابط دستوری در این زبان، کُنایی ( ارگاتیو ) و گسسته است و از این جهت، در ساختارهای کنایی بهترین بازدهی را دارد و در ساختارهای فاعلی - مفعولی بازدهی کمتری دارد[ ۱۲] .
تاریخ سومری مکتوب را می توان به چند دوره تقسیم کرد:[ ۱۳] [ ۱۴] [ ۱۵]
• سومری باستانی – ق. ۲۹۰۰ قبل از میلاد تا حدود ۲۶۰۰ قبل از میلاد
• سومری قدیمی یا کلاسیک - ج. ۲۶۰۰ قبل از میلاد تا قرن ۲۱۰۰ قبل از میلاد
• نو سومری – ج. ۲۱۰۰ قبل از میلاد تا قرن ۱۷۰۰ قبل از میلاد
• پسا سومری – پس از پ. ۱۷۰۰ پیش از میلاد
سومری باستانی نخستین مرحله کتیبه های با محتوای زبانی است که از دوره سلسله اولیه از حدود ۲۹۰۰ پیش از میلاد تا ۲۶۰۰ پیش از میلاد به مدت سیصد سال آغاز می شود. این دوره پس از پیشا ادبی، که تقریباً از ۳۳۰۰ پیش از میلاد تا ۲۹۰۰ پیش از میلاد را در بر می گیرد، می شود.
اصطلاح "پسا سومری" به معنای زمانی است که این زبان قبلاً منقرض شده بود و توسط بین النهرینی ها تنها به عنوان یک زبان مذهبی و کلاسیک برای اهداف مذهبی، هنری و علمی حفظ شده بود. تاریخ انقراض به طور سنتی تقریباً به پایان سلسله سوم اور، آخرین ایالت عمدتا سومری در بین النهرین، در حدود ۲۰۰۰ پیش از میلاد می رسد. با این حال، این تاریخ بسیار تقریبی است، زیرا بسیاری از محققان ادعا کرده اند که سومری قبلاً در اوایل سده مرده یا در حال مرگ بوده است یعنی ۲۱۰۰ پیش از میلاد، در آغاز دوره اور سوم، [ ۱۶] [ ۱۷] و دیگران باور دارند که سومری به عنوان یک زبان گفتاری در بخش کوچکی از بین النهرین جنوبی ( نیپور و پیرامون آن ) تا اواخر ۱۷۰۰ پیش از میلاد ادامه داشته. [ ۱۶] وضعیت زبان سومری میان سال های ۲۰۰۰ تا ۱۷۰۰ پیش از میلاد هر چه باشد، از آن زمان است که شمار بسیاری از متون ادبی و فهرست های واژگانی دوزبانه سومری - اکدی، به ویژه از مکتب کتاب نویس نیپور باقی مانده است. اسناد مکتب سومری از سلسله دریایی در تل خیبر در جنوب عراق یافت شد که برخی از آنها حاوی نام های سالی از دوران سلطنت پادشاهی با نام تاج و تخت سومری Aya - dara - galama است. [ ۱۸]