زبان فارسی دوره سامانیان

[ویکی فقه] حرکت فرهنگی سامانیان زمینه مناسبی برای رشد و گسترش زبان فارسی فراهم ساخت و در پرتو حمایت این سلسله علم و ادب در خراسان بالیدن گرفت. اگرچه سامانیان زبان عربی را که زبان اداری و ابزار ارتباط آن ها با دیگر بلاد اسلامی به شمار می رفت به کار می بردند، اما به زبان فارسی دری نیز توجه زیادی نشان می دادند و با علاقه شدید از نویسندگان و شاعرانی که به این زبان می نوشتند یا شعر می سرودند حمایت می کردند؛ چنان که در دوره آنان نهضتی برای ترجمه از آثار عربی به فارسی شکل گرفت و کتاب هایی چون کلیله و دمنه، تفسیر بزرگ طبری و تاریخ طبری به فارسی دری برگردانده شد. "نصر بن احمد این سخن بشنید. خوش آمدش. دستور خویش را، خواجه بلعمی، بر آن داشت تا از زبان تازی به زبان پارسی گردانید تا این نامه به دست مردمان اندر افتاد، و هر کسی دست بدو اندر زدند، و رودکی را فرمود تا به نظم آورد، و کلیله و دمنه اندر زبان خرد و بزرگ افتاد و نام او بدین زنده گشت، و این نامه از او یادگاری بماند. " فارسی دری در دوره اسلامی به همین زبان معمول فارسی گفته شده است.
زبان دری در دوره اسلامی نخستین بار در دربارها و شهرهای نواحی شرق ایران برای شعر و نثر به کار رفت و به عبارت دیگر، نخستین ظهور ادبی آن در شرق ایران شکل گرفت. به همین سبب تحت تأثیر لغت صرف و نحو لهجه های متداول در این نواحی قرار گرفت. مقدسی و ابن حوقل، منطقه مورد استفاده این زبان را از نیشابور تا سغد در ماوراءالنهر دانسته اند. هم چنین در تاریخ بخارا آمده است "زبان اهل بخارا همان زبان سعدی است، با اندک تحریفی در بعضی از حروف، و زبان دری است".
پیشینه زبان دری
زبان دری یا پارسی یا پارسی دری، یعنی حد وسط لهجه های مشرق (علی الخصوص شهرهای خراسان و پاره ای از بلاد ماوراء النهر) و وجه مشترک همه آن ها، بعد از آن که حکومت های مستقل ایرانی در خراسان و ماوراء النهر به وجود آمد، پیشینه کاربرد واژه دری به قرن های سوم و چهارم برمی گردد؛ زیرا مؤلفانی چون عبدالله بن مقفع و ابن ندیم این واژه را به کار برده و در وجه تسمیه آن سخن گفته اند.ابن مقفع زبان دری را منسوب به دربار می داند و آن را زبان شهرهای مداین برمی شمارد که لهجه های شرق ایران به ویِژه لغت اهل بلخ در آن غالب بوده است.
تفاوت زبان دری با پهلوی
زبانی که به فارسی دری شهرت یافت، با زبان پهلوی تفاوت داشت. زبان پهلوی، زبان رسمی و دینی کسانی بود که بر کیش زرتشتی باقی مانده بودند و برای ایرانیان مسلمان، استفاده از زبان غیر مسلمان مکروه شمرده می شد؛ به همین دلیل زبان فارسی دری که با خط عربی نوشته می شد، شرایط لازم و رشد کافی پیدا کرد تا ایرانیان مسلمان بتوانند آن را به عنوان زبان رایج خود برگزینند.
گسترش زبان فارسی
...