زند

شدند کریم خان سردار رشید نادرشاه نیز با آمدن میان مردم لک و ایلات متحده وند کرمانشاه و نیز مردم زنگنه و کلهر سپاهی تشکیل داد و به مقابله با این گروه ها پرداخت و پس از سرکوب اردلانی ها ، قاجارها ، الوار بختیاری و فیلی و لیراوی ، افغانها و دیگر مناطق که قدرت های ضعیف تری بودند بر مسند قدرت نشست و پس از سالیان دراز ایران را به آرامش رساند و حتی خود را پادشاه ننامید. اما با روی کار آمدن قاجارها ورق برگشت و ایران به کشوری تبدیل شد که مورد هجوم اجنبی ها قرار گرفت . لازم به ذکر است قسمتی از ایران توسط کریم خان به نوه نادرشاه اهدا شده بود که به صورت خودمختار اداره می شد .

d علامت فتحه یک کسره و یا ضمه دیده نمی شود. لذا می توان این کلمه را به شکل های زیر تلفظ نمود : زانَد ؛ زانِد و یا زانُد . تلفظ اول یعنی زانَد به حقیقت خیلی نزدیکتر است تا دو تلفظ آخر. واژه " زان " در زبان اقوام ماد و کرد های امروز ایران به معنای دانستن ( دانش ) می باشد. با پسوند " د " و به شکل " زانَد " به معنای " او یا آن می داند " . لذا نوشتار و تلفظ این واژه باستانی - مادی به شکل زَند اشتباه می باشد.

۱. قبیله زند نیز که در زمان نادرشاه به خراسان تبعید شده بود به سرکردگی کریم به کمازان بازگشت. زندها به محض اینکه خود را در کمازان یافتند توانستند به رهبری کریم، روستاهای همسایه و همچنین تویسرکان و کزاز را متصرف شوند. در این زمان “محمد علی خان تکلو” حاکم همدان بود. محمد علی خان که از شجاعت کریم خان آگاه شد، پیکی نزد او فرستاده و خواستار شد که کریم خان با مردان خود نزد او بیایید. اما گوش و بینیِ این پیک بریده شد و بدون کوچکترین جوابی نزد اربابش برگردانده شد!
۲. در نوروز سال ۱۱۷۲ هجری کریم خان دستور داد، افغانی های مقیم شیراز و مازندران را قتل عام کنند! و بنابر روایت تاریخ گیتی گشای زندیه: “جمع کثیری افغانی در فاصله یک نیمه روز بقتل رسیدند. ”
۳. هنگام مراجعت از لشگرکشی مازندران، در لحظه ای که کریم خان دچار خشم و غضب شدیدی شده بود یکی از نزدیکان مورد علاقه خود را که تراب خان نام داشت و مامور حفظ جان شخصِ او بود، با جمعی از درباریان به قتل رسانید.
۴. در مراجعت از لشگرکشی دیگر بدستور کریم خان، افراد یکی دیگر از قبایل فارس را که در غیاب او طغیان کرده بودند، قتل عام کرد و از سر های مقتولین ستون هایی عظیم به پا کردند.
۵. هنگام مراجعت از لشگرکشی آذربایجان با وجود فتوحات بزرگی که شیخ علی خان کسب کرده بود و با اینکه فتحنامه آذربایجان به نام او صادر شده بود، شبی او را به خلوتگاه اختصاصی طلب کرد و دستور داد او را از دو چشم نابینا کنند. شیخعلی خان علاوه بر رابطه خویشاوندی که با کریم خان داشت، یکی از بزرگترین فرماندهان سپاه او بود که ارزش و لیاقت و شایستگی نظامی او عامل موثری در پیروزی نهایی کریمخان محسوب می شد.
۶. مولف کتاب رستم التواریخ، ضمن تمجید از کریم خان او را پادشاهی عیاش، میگسار و شاهد باز معرفی میکند که در جوانی به وسیله راه زنی زندگی می کرده است.
منابع:
هادی هدایتی، تاریخ زندیه، جلد ۱
پرویز رجبی، کریم خان زند و زمان او
( صفحات ۳۵ و ۵۸ )
عبد الحسین نوائی، کریم خان زند، ص ۲۴۸
محمد هاشم آصف، رستم التواریخ، صفحات ۲۴۶ تا ۲۵۲
ابو الحسن گلستانه، مجمع التواریخ، صفحات ۱۷۱ و ۱۷۲

کوه تسیخه برای مردم گرجی نشین فریدونشهر مقدس می باشد بطوری که آن را نماد ایثار و مقاومت می دانند؛ مردم گرجی نشین فریدونشهر که در حدود ۴۰۰ سال پیش ( دولت صفوی ) ، در یک مهاجرت اجباری از کشور گرجستان به منطقه فریدونشهر کنونی کوچانده شدند ، سنگ بنای اولیه این شهر ( فریدونشهر ) را بنا نهادند و پس از سال ها به کمک دولت نادر شاه افشار در جنگ ها پرداختند و آن پادشاه آنها را از دادن مالیات معاف گردانید؛ پس از سال ها کریم خان زند برای دریافت مالیات به این منطقه حمله کرد و مردم گرجی نشین فریدونشهر نیز با پناه گرفتن در کوه تسیخه موضعی تدافعی گرفتند اما متأسفانه کریم خان تمام آن ها را به قتل رساند و زنان گرجی برای اینکه تسلیم این شاه نگردند، خود را از دیواره های این کوه به پایین پرتاب کردند.
سعید گوگونانی، محقق تاریخچه فریدونشهر و مؤلف دو جلد کتاب در این باب، این حادثه را مربوط به حدود ۲۵۰ سال قبل دانسته و ماجرا را این گونه بیان می کند: �آن چه سینه به سینه از واقعه آن روز سیاه نقل شده بیانگر این است که مردم فریدونشهر توسط پادشاهان گذشته از پرداخت مالیات و خراج معاف شده بودند تا زمانی که کریم خان زند بر تخت حکومت ایران زمین نشست. بخشی از همسایگان فریدونشهر از دادن مالیات به دولت مرکزی امتناع می کردند لذا شاه، لشکری را برای گرفتن مالیات و خراج راهی این مناطق می کند. لشکر کریم خان زند به فرماندهی یکی از سردمداران نظامی وی، به مناطق همجوار فریدونشهر عزیمت کرده و اقدام به دریافت مالیات و خراج از این مناطق می کند. خبر مالیات ندادن مردم فریدونشهر را نیز به گوش ایشان می رسانند و آن ها بعد از رسیدگی به وضع دیگر مناطق، وارد فریدونشهر گرجی نشین شده و از مردم می خواهند مالیات و خراج سالانه را پرداخت کنند و اصرارهای مردم برای نپرداختن مالیات نیز نتیجه بخش واقع نمی شود.
مردم که اصرارهای خود برای نپرداختن مالیات را بی نتیجه می بینند ناچار به سمت کوه تسیخه پناه می برند. این کوه مخروطی شکل بوده و تنها از دو سمت قابل دسترس است به همین جهت گرجی ها آن را قلعه می نامند و آنجا را برای پناه بردن انتخاب می کنند. از آن جا که سند مکتوبی برای این ماجرا وجود ندارد، به طور دقیق مشخص نیست نبرد چگونه آغاز شده اما با آغاز جنگ، گرجی ها از تاریکی شب استفاده می کنند که از بخشی از کوه که پرتگاهی بوده و مسیری در آن جا وجود داشته، بگریزند که در این حین به علت دشواری مسیر و تاریکی هوا، تعدادی از زنان از کوه به پایین سقوط کرده و جان خود را از دست می دهند. از سویی نیز لشکر حکومتی به بالای کوه راه پیدا کرده و اقدام به قتل مردم می کنند. �
کریم خان سر مست از این پیروزی به خود می بالید دستور داد تمام اسیران و زخمی ها را در مکانی به نام کهریز بالادست جمع کنند او که می خواست غلبه اش بر گرجیان درس عبرتی برای همه باشد دستور داد تا سر های مقتولین را از بدن پاره پاره آن ها جدا کنند وقتی سر های گرجیان از اطراف سیخه جمع شد سربازان مامور شدند که از سرها کله مناره بسازند سپس به دستور کریم خان تعدادی را که احتمال می داد از سران و رهبران گرجیان باشند از میان گرجیان جدا کرد تا آنها را تیرباران کنند سپس کریم خان برای تکمیل تراژدی خود دستور داد ارج قلی بیگ که از سران گرجی بود را به توپ ببندند و بقیه جنگجویان را تیرباران کنند.
واقعه قتل عام گرجیان توسط وکیل الرعایا در کتب مختلف مورد اشاره قرار گرفته است که در اینجا به سه مورد آن اشاره می نمائیم:
۱. کریم خان که در میان پادشاهان ایران مشهور به داشتن چهره ای عدالت خواه و دور از خونریزی می باشد، بعد از این پیروزی به خونریزی شدیدی دست زد. جان. ری. پری چنین می نویسد: با این وجود کریم خان آشکار ساخت که آرزومند تسلط بر سرزمین کوهستانی بختیاری است. پس از پیروزی بلافاصله خراجی از تمام افراد مقیم و همسایهٔ بختیاری طلب کرد. گرجی های ساکن روستای آخره ( نام قدیمی فریدونشهر ) از دادن خراج خودداری کردند و به اتفاق مردمان روستاهای ارمنی نشین مجاورشان به مقاومت مسلحانه پرداختند. کریم خان نیز با قوای نظامی اش به آنان حمله کرد. بسیاری از دهقانان کشته و اسیر گردیدند و رهبران گرجی ها تیرباران شدند و خان زند با تعداد زیادی اسیر آنجا را ترک کرد.
جان. ری. پری، کریم خان زند، ۴۲