ساقی نامه

/sAqinAme/

برابر پارسی: چمانی نامه

معنی انگلیسی:
(kind of)bacchanalian verse

لغت نامه دهخدا

ساقی نامه. [ م َ / م ِ ] ( اِ مرکب ) نوعی شعر مثنوی در بحر متقارب که در آن شاعرخطاب به ساقی کند و مضامینی در یاد مرگ و بیان بی ثباتی حیات دنیوی و پند و اندرز و حکمت و غیره آورد. با اینکه این نوع شعر را بعلت ذکر باده و جام با سایراشعار خمریه مناسبتی است اما دو شرط اینکه مثنوی باشد و در بحر متقارب گفته آید آن را نوع خاصی در میان اشعار فارسی قرار میدهد و نیز روح خاص فلسفی و اخلاقی و عرفانی این نوع منظومه ها با مضامین عادی سایر خمریات تفاوتی آشکار دارد. ملا عبدالنبی فخر الزمانی قزوینی متوفی در 1037 هَ. ق. تذکره ای بنام میخانه تألیف کرده و در آن شرح حال 46 تن از شاعران ساقی نامه سرای و متن ساقی نامه های آنان را آورده است. وی نظامی گنجوی را گوینده نخستین منظومه از این نوع ، و امیرخسرو دهلوی را دومین تن میشمارد. ولی ناگفته نباید گذاشت که ساقی نامه های این دو شاعر منظومه های مستقلی نیست و ابیات متفرقی است که در ضمن خمسه آنان آمده است. سلمان ساوجی متوفی در 778 هَ. ق. و بعد از وی حافظ نخستین کسانی هستند که منظومه مستقلی از این نوع سروده اند. بعد از حافظ ساقی نامه از انواع متداول شعر فارسی گردید و شاعران بسیار مثنویهای مستقل عرفانی سروده اند که در آنها اصطلاحات خمری را بمعانی خاص عرفانی بکار برده اند در کتاب «الذریعه » از 125 ساقی نامه یاد شده که بعضی از آنها نیز بصورت ترجیعبند یا ترکیب بند است. رجوع به شعر و ادب فارسی ، زین العابدین مؤتمن صص 151 - 156 و الذریعه ج 10 صص 102 - 119 و مقاله علینقی منزوی نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه شماره 1 شود. || نوعی آواز که ساقی نامه ها را بدان آهنگ خوانند.

فرهنگ فارسی

۱ - نوع مثنوی در بحر متقارب که در آن شاعر خطاب به ساقی کند و مطالبی مبنی بر یاد مرگ و بی ثباتی جهان و پند و اندرز و ترغیب او به ساقیگری آورد . ۲ - قطعه ایست ضربی در ماهور که در ضرب سنگین است . ( خالقی موسیقی ایران پیام نوین ۷ : ۵ ص ۲۹ ) .

فرهنگ معین

(مِ ) [ ع - فا. ] (اِ مر. ) نوعی مثنوی در بحر متقارب که در آن شاعر ساقی را مخاطب قرار می دهد و به بی ثباتی و ناپایداری این جهان اشاره می کند.

فرهنگ عمید

۱. (ادبی ) نوعی شعر مثنوی در بحر متقارب که شاعر خطاب به ساقی ابیاتی در طلب باده و ذکر ناپایداری زندگانی و غنیمت دانستن باقی عمر بگوید.
۲. (موسیقی ) گوشه ای در دستگاه ماهور و آواز اصفهان.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] ساقی نامه و مغنی نامه شعری است که معمولا در قالب مثنوی، بر وزن فعولن فعولن فعولن فعول یا فعولن فعولن فعولن فعل سروده می شود. به این وزن، بحر متقارب می گویند.
ساقی نامه و مغنی نامه شعری است که معمولا در قالب مثنوی، بر وزن فعولن فعولن فعولن فعول یا فعولن فعولن فعولن فعل سروده می شود. به این وزن، بحر متقارب می گویند. در این نوع شعر، شاعر ساقی را به دادن شراب و مغنی (مطرب و نوازنده) را به نواختن آهنگ و سردادن سرود دعوت می کند.
خمریه
در اصل ساقی نامه مولود خمریه است؛ که از یادگارهای دوره ی آغازین شعر فارسی است. برخی محققین منشا آن را عربی می دانند؛ زیرا خمریه از شعر عرب وارد فارسی شده است. که نمونه های زیبای آن را در شعر "رودکی" و "منوچهری" می توان دید. خمریه به وصف می و نحوه ی تهیه و مصرف آن می پردازد. بعدها که شعر فارسی به عرفان روی آورد، ساقی نامه نیز در خدمت عرفان قرار گرفت و ظرفی شد برای مفاهیم بلند عرفانی و حقایق عظیم هستی.
پیشینه ساقی نامه
...

دانشنامه آزاد فارسی

اثری عرفانی به نظم فارسی، سرودۀ عمرانی شاعر یهودی ایرانی. وی این منظومه را متأثر از حافظ و سعدی در ۱۹۰ بیت سروده است. تاریخ سرایش آن روشن نیست.

پیشنهاد کاربران

بپرس