سببیت

[ویکی فقه] از عنوان سببیت در اصول فقه سخن گفته اند.
سببیت از احکام وضعی بوده و سبب بودن اماره برای حدوث حکم مطابق مؤدای آن می باشد و در مقابل آن طریقیت است.
انتزاعی بودن سببیت
سببیتی که از احکام وضعی به شمار می‏رود، امری است انتزاعی که از ترتب حکمی بر وجود چیزی در خارج گرفته می‏شود، مانند اینکه شارع بگوید: هر کس چیزی را حیازت کند، مالک آن می‏شود، یا هر کس بمیرد، اموال وی از آنِ وارثان او خواهد بود. از ترتب ملکیت بر حیازت و مرگ، سبب بودن حیازت و مرگ برای ملکیت انتزاع می‏شود.
اقوال فقها در مورد سببیت
سببیت حکم وضعی است، لیکن در اینکه مجعول است یا نه و بنابر مجعول بودن، به تبعحکم تکلیفی جعل شده یا به استقلال، اختلاف است.

[ویکی فقه] سببیت (ابهام زدایی). واژه سببیت ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • سببیت (اصول)، ایجاد مصلحتِ ناشی از پیروی از اماره معتبر• سببیت (حکم)، اعتبار سبب بودن چیزی در فعلیت حکم• سببیت (قرآن)، سببیت لفظ برای تحقق مفهوم لفظی دیگر در آیات قرآن• سببیت (حقوق جزا)، احراز انتساب میان فعل مجرمانه و زیان حاصله از آن در مقام عمل
...

[ویکی فقه] سببیت (اصول). سببیت، ایجاد مصلحتِ ناشی از پیروی از اماره معتبر است.
سببیت، مقابل طریقیت بوده و به این معنا است که پیروی از اماره معتبر سبب ایجاد مصلحت در صورت مخالفت آن با واقع می گردد، چه ایجاد مصلحت در مؤدای اماره سببیت محض) باشد و چه در سلوک اماره (سببیت سلوکی)، و این مصلحت ایجاد شده یا مساوی و یا بیشتر از مصلحت موجود در حکم واقعیِ فوت شده است؛ بنابراین، در صورت مخالفت اماره با واقع، شارع حکمی ظاهری مطابق مؤدای اماره در حق مکلف انشا نموده و مصلحت فوت شده را این گونه جبران می کند. البته بنا به سببیت سلوکی، هیچ حکمی ایجاد نمی گردد و صرف سلوک و حرکت طبق اماره، مصلحت ایجاد می کند.

[ویکی فقه] سببیت (حکم). سببیت (حکم)، اعتبار سبب بودن چیزی در فعلیت حکم است.
سببیت از اقسام احکام وضعی به شمار می آید و به معنای اعتبار سبب بودن چیزی برای فعلیت حکم و تکلیف است، مثل دلوک و زوال شمس که سبب وجوب نماز ظهر و فعلیت یافتن آن بر مکلف است.
دو نظریه اصولیون
اصولیون درباره این که مراد از سببیت، علت تامه است یا مقتضی، دو نظریه ارایه داده اند، ولی نظر غالب این است که سبب همان علت تامه است.اگر سبب به معنای مقتضی باشد، تعریف آن چنین خواهد بود: هرگاه مانعی در کار نباشد و شرایط نیز فراهم آید از وجود آن وجود معلول لازم می آید، مثل آتش که سبب سوختن است.
نکته
روشن است که منظور از سببیت در عالم حکم و تکلیف، سببیت اعتباری است نه تکوینی، و به همین دلیل کاربرد سبب در چنین جاهایی دقیق نیست؛ برای مثال، در بحث واجب مشروط، زوال را شرط وجوب نماز ظهر، و آن را در حکم علت یا جزء علت دانسته اند.

[ویکی فقه] سببیت (قرآن). گاهی در قرآن کریم لفظی که سببیت برای تحقق مفهوم لفظی دیگر دارد بر مسبب خود مقدم می شود
یکی از عوامل تقدیم وتاخیر میان الفاظ قرآن ، تقدیم و تاخیر به سببیت و علیت ( تقدم بالعلیه ) است، بدین معنا که گاهی در قرآن کریم لفظی که سببیت برای تحقق مفهوم لفظی دیگر دارد بر مسبب خود ـ به لحاظ این که سبب و علت تامه بر مسبب خود تقدم رتبی دارد و نه تقدم زمانی ـ مقدم می شود تا کلام زیبا و بلیغ شود؛
← مثال
۱. ↑ فاتحه/سوره۱، آیه۵.
فرهنگ نامه علوم قرآن، دفتر تبلیغات اسلامی،برگرفته از مقاله «سببیت».
...