سدیم هیدروکسید

سدیم هیدروکسید ( به انگلیسی: Sodium hydroxide ) یا سود سوزآور ( به انگلیسی: Caustic Soda ) ترکیبی معدنی با فرمول شیمیایی NaOH است. این ماده یک ترکیب یونی جامد سفیدرنگ است که از کاتیون سدیم ( +Na ) و آنیون هیدروکسید ( - OH ) تشکیل شده است. این ترکیب، در تماس با پوست می تواند سوختگی شیمیایی شدید ایجاد کند. [ ۱] [ ۲] سدیم هیدروکسید به شدت در آب انحلال پذیر بوده و به راحتی رطوبت و کربن دی اکسید موجود در هوا را جذب می کند. [ ۳]
سدیم هیدروکسید جامد بیشتر به صورت پرک ( فلکس ) ، دانه ای و بلوک های قالبی برای فروش عرضه می شود. [ ۴]
پرک این ماده در ایران با نام چنته به عنوان بازکنندهٔ لوله های فاضلاب به فروش می رسد. [ نیازمند منبع]
سدیم هیدروکسید در ابتدا توسط سازندگان صابون تولید می شد. [ ۵] دستورالعملی از ساخت سدیم هیدروکسید توسط دانشمند مسلمان قرن ۱۳ میلادی "المختاره" در کتاب " المخترع فی فنون من الصنع " یافت شده است که توسط "المظفر یوسف ابن عمر ابن علی ابن رسول" پادشاه یمن گردآوری شده است. شیمی دان و باستان شناس انگلیسی "هنری ارنست استپالتون ( ۱۸۷۸–۱۹۶۲ ) " شواهدی ارائه داده است که محمد زکریای رازی سدیم هیدروکسید را می شناخته است. [ ۶] این دستورالعمل شامل گذراندن پی درپی آب از درون مخلوطی از قلیا که خاکستر علف شور ( Saltwort ) بود و آهک خام بود که به این روش سدیم هیدروکسید به دست می آمد. صابون سازان اروپایی همین دستورالعمل را پیروی می کردند. [ ۷]
بیشترین مقدار هیدروکسید سدیم تولیدی، از طریق فرایند الکترولیز محلول های سدیم کلرید در یکی از انواع ظروف الکترولیتی به دست می آید. به عنوان نمونه، در فرایند پیل جیوه ( کاستنر - کلنر Castner - Kellner ) ، از جریانی از جیوه به عنوان کاتد استفاده می شود و ملغمهٔ سدیم حاصل با آب ترکیب می شود و تولید سدیم هیدروکسید می نماید و در فرایند دیگر به نام پیل دیافراگم، الکترولیت از آند به کاتد حرکت می کند و دیافراگم ( از جنس پنبهٔ کوهی یا سایر مواد غشایی ) ، فراورده های آند و کاتد را از هم جدا می سازد. در هر دو فرایند، علاوه بر سدیم هیدروکسید، گاز کلر و نیز گاز هیدروژن تولید می شود.
یک فرایند قدیمی تر برای تولید سود سوزآور، عبارت از فرایند سودا - آهک است که در آن سودا اَش ( کلسیم هیدروکسید ) ، در واکنش با سدیم کربنات به کاستیک سودا تبدیل می شود.