سرود ملی ایران

موسیقی همراه آوازی که نشان دهندۀ هویت و قوانین ملی است. هم زمان با ورود مظاهر غرب به ایران عصر قاجار، نخستین سرود دولتی ـ رسمی ایران با نام «سلام شاهی» به سفارش ناصرالدین شاه ساخته شد. این سرود با ارکستر مدرسه نظام عصر ناصری، در اولین دورۀ ضبط صفحات گرامافون در عصر مظفرالدین شاه ضبط شده است. بعدها غلامرضاخان مین باشیان معروف به سالار معزّز رئیس شعبه موزیک دارالفنون سرود «سلام رسمی دولت علیّه ایران» را در واقعۀ انقلاب مشروطیت ساخت؛ وی اولین سازنده مارش ها و سرودهای ملی و میهن به تعدادی قابل توجه است و بعضی از آن ها در دورۀ دوم ضبط صفحات گرامافون در ایران (سال های ۱۳۰۳ تا ۱۳۱۸ش) ضبط شده است. تمام این سرودها مضامین میهن پرستانه داشت. اولین سرودهای مدارس را نیز سالار معزز و فرزندش نصرالله مین باشیان (نصرالسلطان) و محمدحسن (وحید) دستگردی ساختند که در مدارس عصر مظفرالدین شاه تا اوایل عصر رضاشاه اجرا می شد. نخستین سرود رسمی ـ دولتی ایران نیز در ۱۳۱۳ ش به سفارش رضاشاه پهلوی و به همت شیخ الرئیس افسر (رئیس انجمن ادبی ایران) و داوود نجمی (از فارغ التحصیلان شعبه موزیک دارالفنون) ساخته شد. این سرود در دستگاه (درآمد) مأمور بود و سه بند شعر داشت. گوینده بند اول و سوم، شیخ الرئیس افسر و گوینده بند دوم، پارسا تویسرکانی بود. این سرود در صبح و شام برنامه های رادیو تلویزیون عصر پهلوی و در مراسم اسمی و درباری نواخته می شد. در ۱۳۲۳ش، به هنگام هجوم ارتش متفقین به ایران در جنگ جهانی دوم، و اوضاع آشفته کشور، روح الله خالقی (آهنگ ساز و رئیس انجمن موسیقی ملی ایران) و حسین گل گلاب (شاعر و استاد دانشگاه) به ساخت یک سرود میهنی برانگیخته شدند. این سرود به مدت کوتاهی ساخته شد، ارکستر آن را تمرین کرد و در ایستگاه بیسیم رادیو تهران به اجرا درآمد و صفحه آن هم با صدای غلامحسین بنان ضبط شد. مایه (تم) موسیقی آن، کاملاً ایرانی و در آواز دشتی است. از اجراهای مطلوب آن باید به صدای اسفندیار قره باغی، رشید وطن دوست و کاوه دیلمی اشاره کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تعداد بسیار زیادی سرود ساخته شد که بیشتر آن ها با مضامین مربوط به مذهب و دین خواهی و پاسداری از ارزش های انقلاب و جنگ تحمیلی ساخته شده بودند. سفارش اولین سرود رسمی ـ دولتی جمهوری اسلامی در ۱۳۵۸ ش داده شد و محمد بیگلری پور (نوازندۀ ترومپت و آهنگ ساز موسیقی پاپ سال های دهۀ ۱۳۵۰) و ابوالقاسم حالت (ادیب و شاعر فکاهه سرا) آن را ساختند. این سرود تا ۱۳۷۰ش در مراسم و آیین های رسمی نواخته می شد. در سال های ۱۳۷۰ ـ ۱۳۷۱ تصمیم به تغییر سرود جمهوری اسلامی گرفته شد. بعد از رایزنی های بسیار، حسن ریاحی (آهنگ ساز و رئیس دانشکده موسیقی سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران) به اتفاق چند نفر از شاعران متعهد، آهنگ و شعر این سرود را ساختند. از شاعرانی که در این سرود مشارکت کردند باید از محمدعلی معلم دامغانی و حمید سبزواری نام برد. این سرود که در گام ماژور و با اشعاری به مراتب کوتاه تر از تمام سرودهای (رسمی) پیشین ساخته شده هم اکنون سرود و یا آرم رسمی موسیقایی نظام جمهوری اسلامی ایران است.