سعید بن عثمان بن عفان

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] سعید بن عثمان بن عفان پسر خلیفه سوم، کنیه اش ابوعثمان، و بزرگ شده در مدینه بوده، و او را یکی از سه نفری می دانند که تفسیر این آیه شامل آن ها است: «انّ الذین تولّوا منکم یوم التقی الجمعان»
از چهره های تاریخی صدر اسلام که هم دارای پست های ویژه و هم انسان سرشناسی در عرصه جنگ و دین به شمار می رود، می توان از سعید بن عثمان نام برد. وی که پسر خلیفه سوم بوده، به جهت فضایی که اموی ها در ارج نهادن به خاندان خود ایجاد نمودند، خیلی سریع توانست جایگاه خاص و مهمی در ارکان دولتی برای خود دست و پا کند. وی که متوفی سال ۶۲ هجری است، تا قبل از مرگ پدرش در مدینه زندگی می کرد، لذا او را بزرگ شده در مدینه عنوان می کنند کنیه سعید ابوعثمان بود. در روایتی که از اسحاق بن راهویه در سندی که از طریق زبیر بیان گردیده، او را یکی از سه نفری می داند که تفسیر این آیه شامل آن ها است : «انّ الذین تولّوا منکم یوم التقی الجمعان» که عین عبارت این است: قال: منهم عثمان بن عفان، و سعید بن عثمان، و علقمة بن عثمان الانصاریان. که البته این تفسیر در کتب تفسیری اهل شیعه ذکر نگردیده است. نام مادر او ام عبدالله، فاطمة بنت ولید بن مغیرة بن عبدالله بن عمر بن مخزوم بود، که در روزی که عثمان کشته شد او نیز در آن حادثه به قتل رسید.
فعالیت سعید بن عثمان
سعید بن عثمان که به عنوان یکی از فاتحین از او یاد می شود، در زمان خلافت پدرش در جنگ ها شرکت می رد و بعد از مرگ پدرش، به معاویه پیوست و خلافت امام علی (علیه السّلام) را نپذیرفت و معاویه نیز به او ولایت خراسان را داد. لذا سعید در سال ۵۶ هجری به فرماندهی خراسان منصوب شد. پیش از او عبدالرحمن بن زیاد والی خراسان بود که معاویه از کار او راضی نبود و لذا وی را برکنار کرد و سپس سعید بن عثمان را با وجود نارضایتی او از این سمت به خراسان فرستاد، حتی بیان شده که به درشتی با خلیفه سخن گفت تا بتواند حرف خود را به کرسی بنشاند که موفق نشد و لذا به خراسان رفت. بعد از ورود وی به خراسان، به سرعت به سوی سمرقند لشکر کشید و آن را فتح کرد، البته در البلدان آمده است که وی ابتدا به بخارا لشکر کشید و بعد از فتح آن به سمرقند رفت از وی به عنوان نخستین فردی نام برده می شود که رود بلخ را از عرب قطع کرد در جنگ با مردم سمرقند بود که قثم بن عباس نیز با او بود. قثم کسی بود که امام علی (علیه السّلام) بعد از رسیدن به حکومت او را حاکم مدینه کرد، قثم بن عباس در نبرد سمرقند کشته شد و سعید در این جنگ یکی از یاران بزرگش را از دست داد. کشته شدن قثم نشان از به وقوع پیوستن جنگ می دهد، زیرا در برخی کتب بحث از صلح در این حادثه ذکر گردیده است و با قتل قثم خلاف این ادعا آشکار می شود، در البدایة و النهایه آمده که در این جنگ مردم زیادی کشته شدند؛ اما در برخی کتب آمده که سمرقند با صلح به تصرف سعید بن عثمان و یارانش درآمد. البته در البلدان این طور آمده که قثم بن عباس بن عبدالمطلب در مرو بدرود حیات گفت و کشته نشد. بیهقی در مورد ورود وی به خراسان این طور می گوید: «سعید بن عثمان بن عفان امیر خراسان بود، از راه اصفهان به ناحیت بست آمد و از آن جا به ناحیت رخ رفت، چون به قصبه بیشک رسید بیمار شد، و در آن جا با زنی ازدواج کرد، و او را پسری آمد، محم نام کرد، فهو محم بن سعید بن عثمان بن عفان، و دختری آمد او را عین نام کرد، و عین در حباله امام محمد بن النصر البیشکی بود.»
← فتوحات سعید
در مورد عزل او چند قول ذکر گردیده است که در البلدان این طور آمده است: رئیس خراج خراسان اسلم بن زرعه کلابی بود، پس سعید بن عثمان از وی خواستار مال شد، اما اسلم چیزی باو نداد و مال را نزد عبیداللّه بن زیاد که امیر بصره بود، می فرستاد، سپس اسلم بن زرعه از خراسان گریخت و قضیه خویش را و این که سعید بن عثمان خواستار گرفتن مال بوده است، به معاویه گزارش داد، پس معاویه، سعید بن عثمان را برکنار کرد. حادثه برکناری او از سوی معاویه، خلیفه وقت، در سال پنجاه و هفت روی داد و او درست بعد از یک سال فرمانداری خراسان از کار خود برکنار شد؛ اما این واقعه در همین جا خاتمه نیافت. معاویه بعد از عزل سعید بن عثمان، اسلم بن زرعه را والی خراسان گردانید. اسلم به همراه یارانش به سمت خراسان رهسپار شد و در منطقه مروشاهجان با سعید روبرو شد و به جهت کینه ای که از سعید در دل داشت برخی از یارانش به سوی سعید حمله ور شدند و با نیزه ای به سراپرده سعید بن عثمان فرو بردند که در این واقعه کنیز سعید کشته شد که این حادثه موجب شد، معاویه هر دوی آن ها را احضار کند. معاویه اسلم را نیز عزل کرد و عباد بن زیاد والی خراسان گردید
جریان قتل وی
...

پیشنهاد کاربران

بپرس