سفالگری

/sofAlgari/

معنی انگلیسی:
pottery

لغت نامه دهخدا

سفالگری. [ س ُ / س ِ گ َ ] ( حامص مرکب ) خزف سازی. کوزه گری.

فرهنگ فارسی

عمل و شغل سفالگر .

دانشنامه عمومی

[ ۱] «میناکاری روی سفال». دریافت شده در ۲۰۲۳ - ۱۰ - ۲۴.
سُفالگری ساختن ظروف با گِلِ رس است و به ظرف ساخته شده از این طریق سفال می گویند. [ ۲] از مشهورترین سفالینه ها می توان به کوزه و پیاله سفالین اشاره کرد. پیش از رواج شیشه سفالینه ها رایج ترین مظروفات بشر بودند. مرغوب ترین خاک در صنعت سفالگری خاک رس می باشد که به دلیل وجود مقادیر بالای آهن در آن، به رنگ سرخ است. [ ۳] [ ۴] سفالگری از نخستین صنایع بشر است. خاستگاه آن گرچه به درستی آشکار نیست ولی از روی یافته های کهن، سرزمین باستانی سومر می دانند و البته به تازگی کشف تمدن جیرفت تردیدهایی در مورد این نظریه ایجاد کرده است. تمدن معروف به کنار صندل که طبق آخرین کاوش ها قدمت آن را به شش هزار سال پیش می دانند و لوحی که در جیرفت کشف شد برای مطالعه به آمریکا و فرانسه فرستاده شد که توسط استادان شیکاگو و پاریس رمزگشایی شد و نتایج نشان داد این منطقه ۳۰۰ سال از خط نوشتاری تمدن شوش قدیمی تر است. [ ۵] [ ۶]
ظرف های سفالی، شاید یکی از قدیمی ترین ساخته های انسان است. [ ۷] انسان های اولیه از آن زمان که به فکر ذخیرهٔ آب و غذا افتادند و به خاصیت چسبندگی و شکل گیری گل رس پی بردند ظرف های سفالی را به شکل های گوناگون ساختند.
با گذشت زمان و گسترش زندگی، سفالگری هم تکامل یافت. انسان های آفریننده با دست هایشان بر ظرف های گلی نقش و نگارهایی کشیدند و آن ها را با رنگ های گوناگون آراستند. در نقاطی از ایران از جمله مند گناباد، لالجین، [ ۸] میبد یزد، کاشان، شهرضای اصفهان، زنوز آذربایجان، کوزه کنان آذربایجان، کلپورگان سیستان و بلوچستان، جویبار مازندران و سیاهکل گیلان ظروف سفالین تهیه می شود. [ ۹]
تولید وسایل و محصولات سفال و سرامیک در هر یک از نقاط نامبرده با اختلافی اندک در نوع مواد اولیه، رنگ و طرح تهیه می شود و به همین دلیل محصولات هر ناحیه به خوبی قابل تشخیص از فرآورده های سایر نقاط است.
ساختن ظروف سفال متعلق به زمانی است که انسان در دشت زندگی می کرد و روستای اولیه شکل گرفته است و یکجانشینی بوده است. این ظروف معمولاً برای نگهداری مواد غذایی ساخته شده است. ظروف سفالی خاصیت فاسد نشدنی دارند؛ اما از سویی به دست آوردن این ظروف، امکان تعبیر و تفسیر بخش های مهمی از زندگی انسان های اولیه را فراهم آورده است. [ ۱۰]
عکس سفالگریعکس سفالگریعکس سفالگریعکس سفالگریعکس سفالگریعکس سفالگری
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلف

دانشنامه آزاد فارسی

از هنرهای صناعی کهن ایرانی. سفال از خاک رُسِ پخته حاصل می شود و جزو سرامیک هاست. سرامیک انواع گوناگونی دارد، مانند چینی و شیشه که «سفال» نوعی از آن است. عمده ترین انواع سرامیک خانگی و تزیینی عبارت اند از سفالینه، سفال سنگی و چینی استخوانی(چینی لعاب دار). چینی استخوانی از مخلوط پنج درصد خاکستر استخوان و گِل چینی تهیه می شود؛ این نوع چینی نخستین بار در غرب به تقلید از چینیِ کشور چین ساخته شد. چینی استخوانیِ استاندارد بریتانیا، که در حدود ۱۸۰۰ ابداع شد، از مخلوط گِل با خاکستر استخوان گاو نر تهیه می شد. نمونۀ سخت تر آن، که پاریننامیده می شود، در قرن ۱۹ رواج یافت و برای ساخت مجسمه های تزیینی کوچک به کار می رفت. چینی با لعاب سخت، بسیار محکم است و وقتی ضربه بخورد صدایی زنگ دار می دهد و سطح ظاهری آن همچون جلوۀ پوستۀ صدف پوششی درخشان و شفاف است. این چینی که از کائولینو خاک چینی(مخلوط فِلِدْاسپارزودگداز و مقدار زیادی سیلیکات، که به شکل پودر نرم سفید درآمده باشد) ساخته می شود، در دمای بسیار بالا تا ۱۴۰۰ درجۀ سانتی گراد، حرارت داده می شود. چینی، نخست در حدود قرن ۶ م در چین و از سفال نشکن، شکل گرفت. در قرن ۱۸ فرمول ساخت آن، در آلمان و سپس در فرانسه، ایتالیا، و انگلستان ابداع شد. در اوایل قرن ۱۹ ظروف چینی برای نخستین بار در امریکا تولید گردید. تاریخ سفالینه سازی ایران به هزارۀ چهارم پ م می رسد. در آن زمان، بیشتر مردم دورۀ نوسنگی زندگی کشاورزی و روستایی داشتند و در ساختن اشکال گوناگون سفالینه ها برای کارهای روزانه و امور مذهبی توفیق یافته بودند. کهن ترین سفال یافت شده در ایران، متعلق به هزارۀ چهارم پ م است. در کنار این ظرف دست ساز، ظرف سرخی با لکه های سیاه، که از پخت ناقص حاصل می شود، به دست آمده است. آثار به جامانده از شوش، سیلک (کاشان)، لرستان، تپۀ حسنلو (آذربایجان)، تخت جمشید (شیراز)، اسماعیل آباد (قزوین)، تپۀ حصار (دامغان)، جرجان، ری، نیشابور، از زیباترین و با ارزش ترین آثار سفالین در جهان است. در موزۀ آبگینه و سفالینه های تهران، سفالینه های منقوش متعلق به هزاره های پ م و نیز سفالینه های زیبای لعاب دار دورۀ اسلامی در انواع مینایی، زرین فام، سفید، آبی، و لاجوردی به نمایش گذاشته شده است. ابزارهای ابتدایی و ساده ای که در تولید سفال به کار می رود، عبارت اند از الک، آسیاب، سنگ شکن، مخلوطگر، خشک کن، کوره، و چرخ سفالگری. از مواد اولیۀ ساخت سفال اند: خاک رُس، انواع خاک های نسوز و مواد مقاوم، مانند سیلیس و گدازآورها و لعاب ها، که مواد دیگری نیز برای چسبندگی، طلایی شدن و شفاف شدن به آن ها اضافه می شوند. فرآیند تولید سفال به شرح زیر است: مرحلۀ اول، آماده سازی گلِ رُس: بعد از خردکردن کلوخه های خاک و غربال کردن آن، خاک با آب مخلوط و دوغاب تهیه می شود. بعد از این که آب اضافی تبخیر شد و به غلظت مناسب رسید، آن را وَرز می دهند (می مالند) تا رطوبت زدایی شود و خمیر مناسب به دست آید. مرحلۀ دوم، شکل دهی: با انتخاب یکی از روش های دوغابی، پودری، خمیری (بااستفاده از شیوۀ انگشتی، فتیله ای، مسطح) همچنین شکل دهی با قالب، دیواره و چرخ سفالگری از اهم این روش هایند. مرحلۀ سوم، پرداخت: این عمل موقعی میسر می شود که بدنۀ ظرف رطوبت خود را ازدست داده باشد؛ در این حالت می توان گِل را تراشید یا برش داد که در اصطلاح به آن پرداخت گویند. مرحلۀ چهارم، تزیین: تزیین بدنۀ خام ظرف های سفالین با روش های نقش کنده، نقش بریده (مشبک)، نقش افزوده، مُهری، قالبی و ترکیبی صورت می گیرد. مرحلۀ پنجم، کوره پزی: در این مرحله ظرف های سفالین در کوره قرار می گیرند تا کاملاً خشک و پخته شوند. در این مرحله، داشتن اطلاعات دربارۀ درجۀ حرارت و زمان پخت ضروری است. مرحلۀ ششم، لعاب کاری: لعاب بخشی از مواد شیشه گونه، برای زیبا و مقاوم کردن سطح بدنۀ سفال است. ازجمله انواع لعاب اند: شفاف، کدر و مات. جنس انواع آن ها عبارت اند از آلکالینی، سربی، بدون سرب، قلعی، نمکی، و فلدسپاتی. گفته اند قدمت سفال لعابی به میانه دورۀ نوسنگی در مصر بازمی گردد که اولین شیشه ساخته شد. مرحلۀ هفتم، پخت بدنۀ لعاب دار: آخرین مرحله از فرآیند تولید سفال، پُخت ظرف سفالی لعاب دار است؛ در این مرحله، لعاب منبسط می شود و حالت شیشه ای به خود می گیرد و سرانجام تولید سفال به پایان می رسد. در مورد سفال های زرین فام، آب طلادادن و زراندودکردن قبل از پخت، که مرحلۀ نهایی است، صورت می گیرد و سپس آن را جلا می دهند. برخی از تولیدات سرامیکی که اکنون در کارگاه های سنتی سفالگری تولید می شود، عبارت اند از کاسه، بشقاب، فنجان، قوری، قندان، تنگ آب، گلدان، کوزه، قاب، قدح، و ... که در شهرهای لالجین (همدان)، میبد (یزد)، شهرضا (اصفهان)، کلپورگان (سراوان بلوچستان)، زُنوز (تبریز)، سیاهکل (گیلان)، نطنز و گناباد تولید می شود.

مترادف ها

pottery (اسم)
سفالگری، کوزه گری، ظروف سفالین، کوزه گر خانه

فارسی به عربی

فخاریات

پیشنهاد کاربران

poetry = شعر
pottery = سفالگری
کوزه گری ایران تأثیر شدیدی بر کوزه گری هم در شرق و هم در غرب نهاده است و به طور کلی در تاریخ سفالگری، کوزه گری ایران در مرتبه ی دوم و تنها بعد از کوزه گری چین قرار دارد. در حالی که کوزه گری ایران در عصر سلجوقیان و مغول ( قرون دوازدهم یا چهاردهم / ششم تا هفتم ) به اوج خود رسید، کارهای کوزه گران صفوی از معیار بالایی برخوردار بود و خشت های سفالین آنها بی نظیر بود. واژه ی فارسی برای خشت لعابدار کاشی است و از نام شهر کاشان اقتباس شده که از اوایل دوران اسلامی به عنوان مرکز صنعت سفال سازی مشهور بود.
...
[مشاهده متن کامل]

در زمان صفویه اصفهان و مشهد نیز به صورت مراکز عمده ی این صنعت درآمده بودند و رسانسی در هنر سفال سازی در راه بود. کوزه گران صفوی به تقلید کورکورانه از الگو ها و سبک های دوران قبل نپرداختند بلکه انواع جدیدی از محصولات سفالین را تکامل دادند و قوه ی تخیل و ابتکار خود را به کار انداختند. ( شاید ممتازترین انواع سفالینه های جدید ) عبارت بودند از:
دسته ای از ظروف که به ویژه رنگ زیبایی دارند و طرح های بسیار ظریف و ساده ی آنها داخل زمینه ای به رنگ سفید شیری قرار دارد. اصیل ترین نقوش تزیینی اسلیمی از نوع ترنج های ستاره مانند، با دقت و ظرافتی قابل توجه کشیده شده اند. ملایمت رنگ مایه - ها سادگی رنگ و طرح، و لعاب ساده ی این دست ظروف شکوه فراوانی به آنها می دهد. ( 1 )
( سیر تکامل جالبی نیز در جهت تولید ظروف سبز رنگ لعابدار، عمدتاً به شکل بطری و تنگ، با نقوش برجسته پیکرهایی غالباً در لباس اروپایی ) وجود داشت. ( دسته ی بزرگ دیگری از ظروف که تنها چند نمونه ی سالم از آنها باقی مانده، با شاخ و برگ فراوان به رنگ آبی روشن و صورتی و داخل زمینه ی سفید تزیین شده اند. از این سبک در تزیین انواع گوناگونی از ظروف، بشقاب، کاسه، تنگ و مشربه استفاده می شد. ) ( 2 )
کوزه گران صفوی با بکارگیری رنگ های ملایم و سایه های کم رنگ نتایجی حیرت انگیز به دست آوردند: خاکستری روشن؛سبزهایی که با طی درجات رنگی بسیار به زردی می گراییدند، یا زمردی سیری که رفته رفته به سبز کمرنگ مایل به سفید می رسید؛رنگ های آبی، به علاوه ی مایه های سنتی سیرتر لاجوردی، کهربایی و فیروزه ای؛طیف کاملی از مایه ها ملایمی نظیر آبی کم رنگ، آبی آسمانی، آبی روشن مایل به خاکستری و ارغوانی کم رنگ. کوزه گران اصفهان به رنگ زرد علاقه ی خاصی داشتند و رنگ کوزه ها و تنگ های تولیدی شان از زعفرانی تند تا زرد لیمویی روشن در تغییر بود. ( 3 )
مهمترین واقعیت در تاریخ سفال سازی در دوران صفویه مبادله ی وسیع فنون و طرح ها بود که در آن دوره میان ایران و چین صورت گرفت. دست کم از قبل قرن پانزدهم/نهم ( ظاهراً کوزه گران ایرانی از وارد ساختن رنگ های آبی و سفید در کوزه گری توسط چینیان تأثیر نپذیرفتند ) . ( 4 )
شاه عباس اول که در مورد صنعت سفال سازی، نظیر هر چیز دیگری که بر آن دست می نهاد، روش عمل گرایانه ای در پیش گرفته
بود، دلیلی نمی دید که اروپاییان تمام چینی خود را از چین بخرند ر حالی که با کمی تلاش می شد آنها را از ایران تهیه کرد و هزاران کیلومتر در راه و وقت صرفه جویی کرد. او برای کمک به ایجاد سبکی در سفال سازی که بتواند از مقبولیت سفال های چینی در اروپا سود ببرد، سیصد کوزه گر چینی را همراه خانواده شان به ایران آورد و در ایران سکنی داد. به نظر می آید که آنان به طور عمده در اصفهان سکنی گزیدند. بعضی روش های خاص چینیان برای مدت درازی هم چنان محفوظ ماند، اما طبق معمول ایرانیان به زودی به افزودن ایده های تزیینی خود پرداختند و کم کم این چینی ها بیش از پیش خصلت ایرانی به خود گرفت. ( 5 )
ثمره ی این هم کاری ایرانی - چینی سفالی بود سفید رنگ که قبل از لعاب دادن رنگ آبی خورده بود، کیفیتی شبیه چینی داشت و تقلیدی بود از چینی آبی و سفید چین در دوره ی مینگ. ( 6 )
برای قرن ها در ایران چینی های اصل چین مورد توجه بسیار بود و فرمانروایان آسیای مرکزی و غربی در گردآوری آن سعی وافر داشتند. مجموعه ی معروفی که شاه عباس در 1611 / 20 - 1019 به مقبره ی صفویه در اردبیل اهدا کرد مشتمل بر بیش از 100 پارچه بود که احتمالاً طی مدت دو قرن و نیم به ایران رسیده بود. ( 7 )
ساخت چینی چین در خود ایران تا اوایل قرن شانزدهم/دهم به خوبی جا افتاده بود. اولیاریوس نقل می کند که در آن دوره اردبیل دو بازگان چینی مغازه ی فروش چینی داشتند و بسیاری از کوزه گران ایرانی در تقلید از کارهای آنان می کوشیدند، اما چندان موفقیتی به دست نیاوردند تا این که عباس اول استادان چینی یاد شده را به ایران آورد.
تحت سرپرستی آنان ظروف آبی سفید ایران که بسیار شبیه اصل بودند، در رقابت با ظروف اصل ساخت ین، به مقبولیت تقریباً مشابهی دست یافتند. ( رنگ آبی در چینی آبی و سفید ایران اغلب دارای کیفیتی عالی است و حتی در نمونه های معمولی به هیچ وجه پایین تر از مشابه چینی نیست. این رنگ تا حدی تگ رنگ ارغوانی دارد که این کیفیت آن شبیه رنگ آبی اسلامی * دوره ی مینگ است. ( 8 ) گاه سبک های ایرانی و چینی در ظروف آبی و سفید ایرانی به هم آمیخت؛پوپ از بشقابی در موزه ی ویکتوریا و آلبرت یاد می کند که روی آن ( منظره ای خاص چین، به طریقه ی ایرانی با پلنگ هایی که در کشیدن آنها مبالغه به کار رفته، تزیین شده است. )
این ظروف در بسیاری از قسمت های کشور ساخته می شد: شیراز، مشهد، یزد، کرمان و زرند و قدیمی ترین نمونه ی که پوپ ثت کرده متعلق به سال 1616 / 1025 است. ( 9 ) در 1682 / 1093 کمپانی هند شرقی انگلیس، مشهد و کرمان را دو شهری به شمار می آورد که در آنجا بدل های واقعاً ممتازی از چینی های چین تولید می شود. ( 10 )
اگرچه ظروف آبی و سفید ایران مشهورترین نوع سفال های صفویه است، انواع بسیار دیگری هم هستند که کیفیتی به همان اندازه عالی دارند. در اواخر قرن نوزدهم / سیزدهم - چهاردهم روس ها نمونه هایی از انواع مختلف سفال را در دهکده ی دورافتاده و کوهستانی کوباچی درداغستان یافتند. ازآنجا که افراد قبایل داغستان، هم چون بسیاری دیگر از . . .

بپرس