[ویکی شیعه] شام غریبان، در ادبیات و
مرثیه های پارسی زبان به غروب آفتاب
روز عاشورا و سوگواری این شب گفته می شود.
نوحه های این مراسم یادآور آوارگی اهل بیت امام حسین(ع) و اسیران و کودکان بازمانده از واقعه کربلا است که در غروب عاشورا، بی پناه در تاریکی شب، در بیابان کربلا به سر می بردند. بعضی رسوم خاص، مانند روشن کردن
شمع یا نشستن در تاریکی، باعث تفاوت عزاداری این شب با دیگر شب های محرم می شود.
یکی از معانی واژه غریب، دور افتاده از وطن است و گاهی برای کسی که بی یار و یاور مانده است نیز از واژه غریب استفاده می شود. شام غریبان نیز به معنای شب ِ مردم غریب و دورافتاده از یار و دیار آمده است.
در اصطلاح و در
مرثیه های پارسی زبان ، به غروب آفتاب روز عاشورا و سوگواریِ شبانه این شب گفته می شود
[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از کتاب فرهنگ عاشورا است
در لغت، به معنای شب مردم غریب و از یار و دیار دور افتاده است، شام مسافران که وحشتناک می باشد. شام غریبان گرفتن: زاری کردن به درد، چنان که بر وفات کسی گریستن و غم نمودن. شب اول وفات کسی برای خانواده آن کس، شب یازدهم محرم و عزاداری بعد از آن شب.
در اصطلاح، به مراسم سوگواری شبانه در شب یازدهم محرم گفته می شود که مردم به صورت دو گروه مجزا، پس از غروب آفتاب عاشورا در مسجدها و
تکیه ها، با
خواندن نوحه های غمگین، یاد اسرای اهل بیت را گرامی می دارند.
این برنامه، اغلب با در دست داشتن شمع هایی و در شب تاریک یازدهم محرم انجام می گیرد و بیشتر از کودکان و نونهالان در این سوگواری تمثیلی استفاده می شود. یاد کردی است از آوارگی اهل بیت امام حسین علیه السلام و کودکان بازمانده از شهدای کربلا که در غروب عاشورا، بی پناه و درمانده در ظلمت اندوهبار شب، در دشت و بیابان کربلا به سر آوردند.
در این شب، «مراسمی ساده و غم انگیز برپا می شود و عزاداران با لباس های سیاه و شمعی افروخته در دست گرفته، کاه بر سر می پاشند و نوحه های غم انگیز می خوانند و دسته دسته در معابر حرکت می کنند و هر چند قدم، مدتی می نشینند و می گریند، آرام و غمناک. در این مراسم به کلی
سینه زنی نمی شود و علم و بیرق نیز حرکت داده نمی شود».
جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
[ویکی شیعه] شام غریبان (ابهام زدایی). شام غریبان ممکن است به عناوین ذیل اشاره داشته باشد:
[ویکی شیعه] شام غریبان (تابلو). شام غریبان نام تابلو نقاشی مینیاتور اثر
محمود فرشچیان نگارگر . نام این تابلو برگرفته از غروب و شب روز روز عاشورا
سال ۶۱ هجری قمری است که در بین
شیعیان شام غریبان نامیده می شود.
فرشچیان پیش از این، آثار عاشورایی دیگری نیز خلق کرده بود که از مشهور ترین آنها می توان به تابلو
عصر عاشورا اشاره کرد.
فرشچیان درباره اثر خود گفته است: «کشیدن تابلوی «شام غریبان» از نظر رنگ بندی بسیار مشکل بود، صورتی در تابلو نیست. دست ها، حرکت و پاها نشان دهنده فاجعه ای است که بر خاندان عصمت و طهارت گذشته است. سعی کرده ام که با حرکت های دست، فاجعه را نشان دهم بدون اینکه صورتی در آن باشد.»
