شاهِ مَردان نام یک
برون بوم از
کشور ازبکستان در احاطهٔ خاک
قرقیزستان است. این منطقه در ۵۵ کیلومتری جنوب شهر
فرغانه واقع شده است. دو رود آق سو و کوک سو در این منطقه به هم می پیوندند و رودی به نام شاه مردان چای را تشکیل می دهند. [ ۱]
این منطقهٔ کوچک متعلق به ازبکستان است و به طور کامل محاط به
استان بادکَند قرقیزستان است. [ ۲] برای رسیدن به آن از سوی ازبکستان باید از بخش قدم جای در قرقیزستان گذشت. [ ۱]
مساحت این منطقه ۹۰ کیلومتر مربع است و جمعیت آن در سال ۱۹۹۳ برابر با ۵٬۱۰۰ نفر بود. ۹۰ درصد جمعیت آن تاجیک و ۱۰ درصد بقیه قرقیزند. مدتی نیز نام آن به حمزه آباد تغییر یافته بود. این نام گذاری به افتخار حمزه حکیم زاده نیازی، [ ۳] شاعر و بنیان گذار
ادبیات نمایشی ازبکی انجام شده بود. وی در سال ۱۹۲۹ به دست بنیادگرایان اسلامی در شاه مردان کشته شد. [ ۱]
آرامگاهی در این محل وجود دارد که ادعا می شود آرامگاه
علی بن ابیطالب است. شاه مردان لقب فارسی علی، پیشوای اول شیعیان است. [ ۱]
آخون بایف، نخستین رئیس جمهور ازبکستان، در سال ۱۹۳۰ این منطقه را به خاطر زیبایی چشم اندازهای آن از اروزبکوف، رئیس جمهور قرقیزستان، خواست و وی این منطقه را به ازبکستان داد. [ ۴]
کوهستان کول کولان با دریاچه های خوش منظره اش در کنارهٔ جنوبی مرز شاه مردان با قرقیزستان قرار گرفته است. [ ۲]
