شورش طبرستان یا قیام عمومی طبرستان به آن دسته از شورش ها و نبردهای مردم طبرستان و مناطق پیرامون آن اشاره دارد که به رهبری اسپهبدان این سرزمین از سال ۱۶۸ هجری قمری تا ۱۸۹ هجری، علیه عباسیان رخ دادند.
چندین سال پس از خودکشی اسپهبد خورشید و انقراض گاوبارگان ( حدود سال ۱۴۲ هجری ) ، با بالا رفتن نارضایتی ها از عمال خلیفه های عباسی، مردم به اسپهبد قارنوندیان، ونداد هرمز، رجوع کردند و از او خواستند تا رهبریشان را برای قیام برعهده گیرد. وی پس از مشورت با دیگر اسپهبدان، از دودمان های پادوسپانیان، باوندیان و مصمغان، این درخواست را پذیرفت. از این پس شروین باوندی چون پادشاه طبرستان بود و ونداد هرمز قارنوندی سپهسالاری او را می کرد. آن ها در روزی از پیش مشخص شده، شورش بزرگی علیه خلافت عباسی برپا کردند و مردم طبرستان و رویان در این روز پادگان ها را فتح نمودند و نظامیان عرب را به قتل رساندند. مورخان از این روز به عنوان «روزی که طبرستان از عمال خلیفه خالی شد» یاد می کنند و از کشته شدن ۲۰٬۰۰۰ نفر خبر می دهند.
پس از قتل عام مسلمانان و نایبان خلیفه در طبرستان، خلافت عباسی سلسله نبردهایی برای بازپس گیری طبرستان آغاز کرد. خلیفه مهدی عباسی خواستار مرگ ونداد هرمز و آوردن سر او به بغداد، پایتخت خلافت، بود؛ ولی هیچ کدام از سردارانش موفق به این کار نشدند و سرانجام ولیعهد او، هادی عباسی، توانست با اعلان آتش بس و انعقاد پیمانی، ونداد هرمز را همراه با خود به بغداد ببرد. در طول این مسیر بود که مهدی عباسی درگذشت و هادی به مقام خلافت رسید. ونداد هرمز تا اواخر حکومت هادی در بغداد ماند، ولی نهایتاً به طبرستان بازگشت و دور تازه ای از قیام طبرستان آغاز شد. سرانجام در دوران خلافت هارون الرشید، با حضور شاهزادگان طبرستان به عنوان گروگان در بغداد، در سال ۱۸۹ هجری، شورش های طبرستان به صورت کامل متوقف شدند.
پس از اقدامات هارون الرشید اوضاع آرام شد و در زمان مأمون طبرستان تحت امر طاهریان درآمد؛ ولی چندی نگذشت که اسپهبد وقت قارنوندیان، مازیار، علم شورش برپا کرد و به جنگ علیه خلافت و امیران طاهری پرداخت. اما مازیار هم نهایتاً شکست خورد و اعدام شد. پس از شکست های پیاپی اسپهبدان، مردم طبرستان به شورشیان علوی مهاجر روی آوردند و در اتحاد با داعی کبیر، دولت شیعی علویان طبرستان را ساختند.
پس از حمله اعراب به ایران، بیش تر مناطق ایرانشهر به دست مسلمانان افتاد. فاتحان مسلمان نسبت به اهالی زرتشتی منطقه تبعیض و آزار روا داشته و زرتشتیان برای حضور در قلمروهای اسلامی، مجبور به پرداخت جزیه بودند. [ ۲] اما در میان ولایات سابق شاهنشاهی ساسانی، مناطق سواحل جنوبی دریای خزر، در برابر حمله عرب ها و نفوذ اسلام، سرسختانه ایستادگی کردند. این مناطق در پناه کوه های بلند البرز، در برابر حملهٔ سپاه بزرگ عرب ها به هنگام پیشروی به سوی خراسان، جان به در بردند. در آن هنگام طبرستان پیشرفته ترین و پرجمعیت ترین ولایت از ولایات ساحلی دریای خزر، تحت حکومت سلسله ای از اسپهبدان به نام دابویگان بود. در آن هنگام، دودمان های دیگری نیز در طبرستان حاکمیت داشتند. حضور این سلسله ها گواه آن است که شاید رویدادهای طبرستان، بازتاب تلاشی بود در راستای بازسازی مراتب دستگاه دیوانسالاری بلندپایه تر ساسانی. [ ۳]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفچندین سال پس از خودکشی اسپهبد خورشید و انقراض گاوبارگان ( حدود سال ۱۴۲ هجری ) ، با بالا رفتن نارضایتی ها از عمال خلیفه های عباسی، مردم به اسپهبد قارنوندیان، ونداد هرمز، رجوع کردند و از او خواستند تا رهبریشان را برای قیام برعهده گیرد. وی پس از مشورت با دیگر اسپهبدان، از دودمان های پادوسپانیان، باوندیان و مصمغان، این درخواست را پذیرفت. از این پس شروین باوندی چون پادشاه طبرستان بود و ونداد هرمز قارنوندی سپهسالاری او را می کرد. آن ها در روزی از پیش مشخص شده، شورش بزرگی علیه خلافت عباسی برپا کردند و مردم طبرستان و رویان در این روز پادگان ها را فتح نمودند و نظامیان عرب را به قتل رساندند. مورخان از این روز به عنوان «روزی که طبرستان از عمال خلیفه خالی شد» یاد می کنند و از کشته شدن ۲۰٬۰۰۰ نفر خبر می دهند.
پس از قتل عام مسلمانان و نایبان خلیفه در طبرستان، خلافت عباسی سلسله نبردهایی برای بازپس گیری طبرستان آغاز کرد. خلیفه مهدی عباسی خواستار مرگ ونداد هرمز و آوردن سر او به بغداد، پایتخت خلافت، بود؛ ولی هیچ کدام از سردارانش موفق به این کار نشدند و سرانجام ولیعهد او، هادی عباسی، توانست با اعلان آتش بس و انعقاد پیمانی، ونداد هرمز را همراه با خود به بغداد ببرد. در طول این مسیر بود که مهدی عباسی درگذشت و هادی به مقام خلافت رسید. ونداد هرمز تا اواخر حکومت هادی در بغداد ماند، ولی نهایتاً به طبرستان بازگشت و دور تازه ای از قیام طبرستان آغاز شد. سرانجام در دوران خلافت هارون الرشید، با حضور شاهزادگان طبرستان به عنوان گروگان در بغداد، در سال ۱۸۹ هجری، شورش های طبرستان به صورت کامل متوقف شدند.
پس از اقدامات هارون الرشید اوضاع آرام شد و در زمان مأمون طبرستان تحت امر طاهریان درآمد؛ ولی چندی نگذشت که اسپهبد وقت قارنوندیان، مازیار، علم شورش برپا کرد و به جنگ علیه خلافت و امیران طاهری پرداخت. اما مازیار هم نهایتاً شکست خورد و اعدام شد. پس از شکست های پیاپی اسپهبدان، مردم طبرستان به شورشیان علوی مهاجر روی آوردند و در اتحاد با داعی کبیر، دولت شیعی علویان طبرستان را ساختند.
پس از حمله اعراب به ایران، بیش تر مناطق ایرانشهر به دست مسلمانان افتاد. فاتحان مسلمان نسبت به اهالی زرتشتی منطقه تبعیض و آزار روا داشته و زرتشتیان برای حضور در قلمروهای اسلامی، مجبور به پرداخت جزیه بودند. [ ۲] اما در میان ولایات سابق شاهنشاهی ساسانی، مناطق سواحل جنوبی دریای خزر، در برابر حمله عرب ها و نفوذ اسلام، سرسختانه ایستادگی کردند. این مناطق در پناه کوه های بلند البرز، در برابر حملهٔ سپاه بزرگ عرب ها به هنگام پیشروی به سوی خراسان، جان به در بردند. در آن هنگام طبرستان پیشرفته ترین و پرجمعیت ترین ولایت از ولایات ساحلی دریای خزر، تحت حکومت سلسله ای از اسپهبدان به نام دابویگان بود. در آن هنگام، دودمان های دیگری نیز در طبرستان حاکمیت داشتند. حضور این سلسله ها گواه آن است که شاید رویدادهای طبرستان، بازتاب تلاشی بود در راستای بازسازی مراتب دستگاه دیوانسالاری بلندپایه تر ساسانی. [ ۳]
wiki: شورش طبرستان