شیخ طبرسی

[ویکی اهل البیت] ابو علی الفضل بن الحسن الطبرسی (468-548 ق)، از علمای بزرگ شیعه و مفسر قرآن در سده های پنجم و ششم قمری است. شیخ طبرسی صاحب چند تفسیر بر قرآن کریم است که از آن میان تفسیر مجمع البیان وی شهرت بیشتری دارد.
ابو علی الفضل بن الحسن الطبرسی به سال 468 (یا 469 ق) دیده به جهان گشود و پدرش او را «فضل» نامید. اصل و منشأ «فضل بن حسن» طبرسی «تفرش» بوده و به همین سبب به «طَبرسی» معروف و مشهور گشته است؛ هر چند دلیلی بر ولادت یا اقامت او در آن دیار علم خیز در دست نیست. در مقابل، گروهی از شرح حال نویسان طبرسی را اهل طبرستان (مازندران امروز) دانسته اند، لیکن وجود دلایلی روشن بر یکی بودن طبرس و تفرش آن ادعاها را مخدوش می سازد؛ که می توان به برخی از آن ها اشاره کرد:
بیهقی (معروف به ابن فندق) که از معاصران طبرسی است. در بیان شرح حال او می گوید: «طبرس منزلی است میان قاشان (کاشان) و اصفهان. اصل ایشان از آن بقعت بوده است». همچنین یعقوبی و علامه مجلسی،طبرسی را معرب تفرشی و منسوب به تفرش از توابع قم می دانسته اند.
خاندان طبرسی از خاندان های معروف بین شیعیان است، مثلا پدر او حسن بن فضل، خود از علمای عصر خویش بوده است، فرزند او رضی الدین، حسن بن فضل طبرسی نیز چون خورشیدی در آسمان علم و زهد و تقوا می درخشد. او از شاگردان پدر بوده و مؤلف کتب فراوانی از جمله مکارم الأخلاق می باشد. نوه امین الاسلام طبرسی نیز دنباله راه پدر و جد خویش را گرفته و کتابی ارزشمند چون مشکاة الأنوار از او به یادگار مانده است.
این ناحیه نخست از توابع قم بوده و امروزه از شهرهای استان مرکزی به شمار می رود. این شهر به دلیل نزدیکی اش به قم در آغاز ورود اسلام، مذهب تشیع را پذیرفت.
فضل بن حسن دوران کودکی و تحصیل خود را در جوار بارگاه ملکوتی امام هشتم علیه السلام گذراند و پس از چند سال حضور در مکتب و فراگیری خواندن و نوشتن و یادگیری قرائت قرآن، خود را به منظور تحصیل علوم اسلامی و شرکت در جلسه درس بزرگان دین آماده ساخت. او در فراگیری علومی چون ادبیات عرب، قرائت، تفسیر، حدیث، فقه، اصول و کلام فوق العاده تلاش کرد، بدان حد که در هر یک از آن رشته ها صاحب نظر گردید. با وجودی که در مدارس آن عصر، علومی چون حساب، جبر و مقابله رایج نبود و کسی برای فراگیری آن رغبت نمی ورزید، او به سوی آن علوم شتافت و از صاحب نظران آن فن به شمار می آمد.
اساتیدِ امین الدین طبرسی که نقش مهمی در بارور کردن شخصیت علمی و معنوی او داشتند از این قرارند: ابوعلی طوسی (فرزند شیخ طوسی)، جعفر بن محمد دوریستی، عبدالجبار مقری نیشابوری، امام موفق الدین حسین واعظ بکرآبادی جرجانی، سید محمد قصبی جرجانی، عبدالله قشیری، ابوالحسن عبیدالله محمد بیهقی، سید مهدی حسینی قاینی، شمس الاسلام حسن بن بابویه قمی رازی، موفق عارف نوقانی و تاج القراء کرمانی.
علمای بزرگ و شرح حال نگاران، از طبرسی به عنوان مجتهد و فقیهی بزرگوار یاد کرده اند. طبرسی با عنایت به وجود بیش از پانصد آیه قرآن که بر احکام عبادات و معاملات اشارت دارد به طرح موضوعات فقهی در دو تفسیر کبیر و وسیط خود پرداخته است. او نخست اقوالِ فِرَق مختلف اسلامی را بیان کرده، پس از شرح دیدگاه شیعه، نظر خود را به گونه فتوا اظهار می کند. بسیاری از فقهای بزرگ شیعه نظرات او را مورد اشاره قرار داده اند که می توان به برخی از عناوین دیدگاه های فقهی او اشاره کرد: