صنیع الملک

/sani~olmolk/

فرهنگ فارسی

ابوالحسن بن قاضی عبدالمطلب غفاری کاشانینقاش معروف ایرانی (ف. ۱۲۸۱ ه.ق . ) جد وی ابوالحسن نقاش مولف [ تاریخ گلشن مراد ] است و او چون علاقه و شوقی تام بنقاشی داشت در اواسط سلطنت محمد شاه قاجار بیاری حسینعلی نظام الدوله بایتالیا رفت و در آنجا باموختن نقاشی پرداخت . در اواخر پادشاهی محمد شاه بایران بازگشت و بسمت نقاشبانی دربار منصوب و مورد توجه گردید. در سال ۱۲۷۳ ه.ق . مورد تشویق ناصر الدین شاه واقع شد و یک جعبه سنگ نقاشی طلا که در وسط آن گل الماس گرانبهایی قرار داشت بدو اعطا شد . در سال ۱۲۷۷ ه.ق . بریاست دارالطباعه دولتی منصوب گردید و روزنامه دولتی ازاین زمان با تصاویری بقلم ابوالحسن خان منتشر میشد.در سال ۱۲۷۸ لقب [ صنیع الملک ] یافت و مامور تاسیس مدرسه نقاشی گردید. در سال ۱۲۷۹ باعطای یک قطعه نشان سرتیپی و حمایل آن مفتخر شد و دو سال بعد در ۵۴ سالگی در گذشت . از آثار مهم او صف سلام ناصرالدین شاه در تالار نظامیه است که تا چند سال پیش در سالن عمارت [ لقانطه ] نصب بود و پس از خراب کردن آن عمارت بموزه ایران باستان منتقل شد ( کارنامه بزرگان ایران ) .

دانشنامه آزاد فارسی

صَنیع الملک (ح ۱۲۲۹ـ ح ۱۲۸۳ ق)
(نام اصلی: ابوالحسن غفاری (ابوالحسن ثانی)) نقاش، تصویرگر و چاپگر ایرانی. پیشگام هنر گرافیک در ایران به شمار می رود. آثارش پلی است بین پیکرنگاری درباری و نقاشی کمال الملک. از نقاشان عهد ناصری بود، و در آن زمان اولین هنرکده (مجمع دارالصنایع) را در ایران بنیاد نهاد. در آثارش هنر تصویری ایران را با هنر کلاسیک اروپایی درآمیخت. ابوالحسن غفاری از خانواۀ هنرمندِ غفاری کاشانی بود، و از کودکی با نقاشی آشنایی داشت. به تهران آمد و نزد مهرعلی هنر آموخت. به سبب تابلوی رنگ وروغنی ماهرانه اش در زمان سلطنت محمّدشاه به دربار راه یافت (از ۱۲۵۸ ق). چندی بعد به دستور ناصرالدین شاه به ایتالیا رهسپار شد (ح ۱۲۵۸ ق)؛ در آن جا با فن چاپ آشنا شد، و در موزه های فلورانس و رم به رونگاری از آثار بزرگان هنر غرب، ازجمله رافائل و تیسین، پرداخت. ابوالحسن در آثار آغازینش به شبیه پردازی با روش پرداز گرایش داشت، لیکن پس از سفر به ایتالیا و رونگاری از آثار هنرمندان غربی، در شیوۀ خود تغییراتی به وجود آورد، ازجمله افزودن سایه روشن، رنگ آمیزی به شیوۀ غربی، و رعایت اصول طبیعت پردازیِ اروپایی. با تأسیس هنرستان پس از بازگشت به ایران، آموخته هایش را به نسل های بعد انتقال داد. در چهره سازی بسیار مهارت داشت و شبیه سازی را به خوبی می دانست، و در آثارش به بازنمایی حالات واقعی افراد می پرداخت. با این حال رعایت نکردن دقیق اصول ژرفانمایی غربی در برخی از آثارش، از گرایش وی به سنّت هنر ایرانی نشان دارد. ناصرالدین شاه در ۱۲۶۷ ق مقام «نقاشباشی» را به ابوالحسن اعطا کرد، و در ۱۲۷۷ق، مسئولیت «روزنامۀ دولت علیّه ایران» را به او واگذارد؛ ابوالحسن در هر شماره تصاویری از رجال و شخصیت های مملکتی، و برخی وقایع روز را تصویر می کرد. سرانجام از سوی ناصرالدین شاه به صنیع الملک ملقب گردید و اجازه یافت هنرستان نقاشی و چاپ را در ۱۲۷۸ ق افتتاح کند. در سال های پایانی عمر، علاوه بر آموزش، متصدی کلیۀ امور چاپخانه های ایران شد. ازجمله آثارش عبارت اند از سلام نوروزی، دربرگیرندۀ تصویر شاه و ۸۰ تن از شخصیت های درباری (۱۲۷۰ ق، به سفارش صدراعظم وقت، آقاخان نوری)؛ مصوّرسازی یک نسخۀ خطی هزارویک شب با ۱۱۳۴ برگ مصوّر (برخی از تصاویر این کتاب توسط شاگردان وی به تصویر درآمده اند)؛ پنج تصویر از کتاب شیرین و فرهاد (کتابخانۀ موزۀ گلستان)؛ تصویر ناصرالدین شاه نشسته بر صندلی ( ۱۲۷۶ ق، کتابخانۀ ملی)؛ و زنی زیبارو و جوان که بر متکایی تکیه زده (۱۲۶۷ ق)، نیز نشان فرمان همایون (۱۲۷۷ ق).

پیشنهاد کاربران

بپرس