عارض

[ویکی فقه] عارض، یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای محمول غیر ذاتیِ مفارقِ موضوع است.
هر چیزی که موضوع قرار گرفته است و اموری دیگر (که از لحاظ مفهوم با آن متفاوت اند) محمولِ برای آن واقع می شوند، دارای اجزا، لوازم و عوارضی است. بر این اساس، هر محمولی که به حسب مفهوم، عین ذات موضوع نیست بر سه قسم است: مقوّم، لازم و عارض. ۱. «مقوّم»، شیء داخل در ماهیت، هویت و حقیقت موضوع است و محمول مقوّم شامل اجناس، انواع و فصول می شود.۲. «لازم»، محمولی است که موضوع به نحو لزوم متصف به آن است، اما بعد از تحقق ذات و تابع ذات است، نه داخل در حقیقت ذات.۳. «عارض»، محمولی است که موضوع گاهی به آن متصف می شود بدون اینکه لزومی در تلبس و اتصاف دائمی موضوع به آن باشد.
امتیاز و اشتراک
وجه اشتراک مقوّم و لازم، این است که از موضوع جدا نمی شوند، به خلاف عارض. البته در یک کاربرد دیگر، عارض، شامل دو قسم اخیر (لازم و عارض) می شود که اوّلی را «عارض لازم»، و دومی را «عارض مفارق» گویند. تفاوت دو اصطلاح عارض لازم و عرض لازم و همچنین تفاوت عارض مفارق و عرض مفارق از سنخ تفاوت اسم و وصف است. «عارض لازم»، همان عَرَض لازمِ یک شیء است که محمول آن واقع شده است. «عارض مفارق» نیز همان عَرَض مفارق یک شیء است که محمول آن واقع شده است.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی.• ابن سینا، حسین بن عبدالله، منطق المشرقیین.
...

[ویکی الکتاب] معنی عَارِضٌ: ابری که ناگهان بر کرانه افق پیدا گشته ، و به تدریج همه آسمان را میپوشاند
معنی أَعْرِضْ: بگذر
معنی أَعْرَضَ: صرف نظر کرد-روگرداند(کلمه عرض در مقابل طول است ، و در اصل در مورد اجسام به کار میرفته ، سپس در غیر اجسام نیز استعمال شده و معنای اعرض این است که عرض خود را نشان داد (روی خود برگردانید) )
معنی مُّمْطِرُنَا: بارنده بر ما (معنای قالوا هذا عارض ممطرنا این است که وقتی آن ابر را میبیند به یکدیگر بشارت میدهند که این ابری است که بر ما خواهد بارید )
معنی عَشِیِّ: طرف آخر روز (گویا از عشوه گرفته شده که به معنای غبار و تاریکی عارض بر چشم است و باعث میشود آدمی نتواند اشیا را ببیند ، و به این مناسبت آن قسمت از زمان را هم که بطرف تاریکی میرود عشی نامیدند )
معنی عَشِیَّةً: طرف آخر روز (گویا از عشوه گرفته شده که به معنای غبار و تاریکی عارض بر چشم است و باعث میشود آدمی نتواند اشیا را ببیند ، و به این مناسبت آن قسمت از زمان را هم که بطرف تاریکی میرود عشی نامیدند )
معنی عَیِینَا: خسته شدیم (کلمه عی که مصدر عیینا است - به طوری که راغب میگوید - به معنای ناتوانی وکسالتی است که بعد از انجام کاری عارض میشود . وقتی میگوییم : أعیانی کذاو یا عییت بکذا معنای اولی این است که فلان کار مرا خسته کرد ، و دومی این است که مناز فلان کار خسته ...
ریشه کلمه:
عرض (۷۸ بار)

«عارِض» از مادّه «عرض»، در اینجا به معنای ابری است که در عرض آسمان گسترده می شود، و شاید این یکی از نشانه های ابرهای باران زاست که در همان افق پهن می شود و سپس بالا می رود.

عارض (جغرافیا). عارِض (جغرافیا)
(یا: العارض) ناحیۀ مرکزی نجد و بخش مرکزی کوهستانی آن، واقع در عربستان سعودی. در اصل نام رشته کوه هایی است که ستون فقرات نجد را تشکیل می دهد و امروزه طُوَیق نامیده می شود. عرض طویق در این ناحیه تقریباً ۲۰ کیلومتر است. وادی حنیفه در عارض و شهر عیینه، زادگاه محمد بن عبدالوهاب، در این وادی است. درعیینه، نخستین پایتخت آل سعود، ریاض، پایتخت کنونی عربستان سعودی، و حائر از شهرهای عمدۀ ناحیۀ عارض اند. گویند نبرد عقرباء بین مسیلمۀ کذّاب و خالد بن ولید در جُبیله، در وادی حنیفه روی داد. عارض در تاریخ نهضت وهابیه نقشی مهم ایفا کرد.

عارض (منطق). عارِض (منطق)
(در لغت به معنی حلول کننده) در اصطلاح منطق، آن چه در چیزی حلول کند و صفت یا عَرَض آن چیز قرار گیرد، چنان که فی المثل رنگ سفید یا سرخ بر جسمی عارض شود و جسم (معروض یا موصوف) را سفید یا سرخ سازد. عارض دو قسم است: ۱. عارض ذاتی؛ ۲. عارض غریب یا غیر ذاتی که ذاتی شیء نیست. نیز ← عَرَض