عالم ذر

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] آیا جهانی پیش از این جهان به نام عالم «ذر» داشته ایم؟ آیا قرآن به مسئله عالم ذر اشاره ای دارد؟ و آیا روایاتی در این زمینه وارد شده است؟
در قرآن کریم به مسئله عالم ذر اشاره شده است. در سوره اعراف چنین آمده است:«و اذ اخذ ربک من بنی آدم من ظهورهم ذریتهم و اشهدهم علی انفسهم الست بربکم قالوا بلی شهدنا ان تقولوا یوم القیامة انا کنا عن هذا غافلین• او تقولوا انما اشرک آباؤنا من قبل و کنا ذریة من بعد هم افتهلکنا بما فعل المبطلون• و کذالک نفصل الایات و لعلهم یرجعون.»«ای پیامبر! به خاطر بیاورید هنگامی که پروردگارت از پشت و صلب فرزندان آدم نسل آنان را برگرفت و آنان را گواه بر خویشتن ساخت و فرمود: «آیا من پروردگار شما نیستم؟» گفتند: «آری گواهی می دهیم» چنین کرد تا مبادا روز قیامت بگویید ما از پیمان فطری توحید بی خبر بودیم یا بگویید پدرانمان پیش از ما شرک ورزیدند ما هم فرزندانی پس از آنان بودیم (و چاره ای جز پیروی از آنان نداشتیم). آیا ما را به آنچه باطل گرایان انجام داده اند مجازات می کنی؟ البته این گونه آیات را مشروحاً بیان می کنیم باشد به سوی حق بازگردند.»
← نکات موجود در آیه
عده ای از محدثین معتقدند که آن مرحله ای را که خداوند از انسان ها بر خویشتن گواه گرفت مرحله خلقت ارواح قبل از اجساد است. و دلیل آن ها اخباری است که در خلقت ارواح قبل از اجساد وارد شده است.مرحوم صدوق همین قول را اختیار کرده و اخباری را نیز در این زمینه بیان داشته است.
← حدیث اول
بیشتر محدثین که غالب آن ها از حشویه عامه هستند، معتقدند که خداوند فرزندان آدم را تا پایان دنیا به صورت ذرات کوچک از ذریه پشت آدم خارج نمود و فضا را پر کردند در حالی که دارای عقل و شعور و قادر به تکلم و سخن گفتن بودند، خداوند آن ها را مخاطب قرار داد و بر وحدانیت خود اقرار و اعتراف گرفت.
← دیدگاه فخر رازی
...

[ویکی شیعه] عالَم ذَرّ یا عالم اَلَسْت یا عالم قالوا بَلیٰ یکی از جهان های آفرینش است که در قرآن و روایات به آن اشاره شده است. بر این اساس و تفسیر رایج میان اندیشمندان اسلامی، این عالم که مربوط به دوران پیش از خلقت آدم و یا همزمان با خلقت اوست، عالمی بوده که در آن تمام انسان هایی که مقدر بوده تا روز قیامت به دنیا بیایند به صورت ذرّه و به تعبیر بعضی از روایات به شکل مورچه در آنجا گرد آورده شدند.
در این عالم، از آنها پیمانی بر توحید و ربوبیت خدا و نبوت پیامبران از جمله پیامبر اسلام(ص) و ولایت اوصیا، از جمله ولایت امیر المؤمنین(ع) گرفته شد و سپس آن افراد که به صورت ذره بودند از بین رفتند و یا به جایگاه اولی خود بازگشتند. دیدگاه های دیگری نیز در مورد این عالم ارائه شده است.
بیش از ده آیه در سوره های قرآن آمده است که گفته شده به عالم ذر اشاره دارد. این آیات عبارتند از:

پیشنهاد کاربران

عالم ترکیب ذره ونور وخلق تک سلولی ها
The world of zarr
به عقیده مسلمان ها عالم ذر یا روز اَلَست، زمانی است که خداوند پیمانی از انسان برای گواهی دادن بر یگانگیش گرفته است.
محتویات [نمایش]
عالم ذر در قرآن [ویرایش]
در کتاب آسمانی مسلمانان ( قرآن ) ، سخن از پیمانی عظیم که خداوند از انسانها گرفته است به میان آمده. [۱]
...
[مشاهده متن کامل]

خداوند در قرآن می فرماید: وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلی أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلی شَهِدْنا أَنْ تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هذا غافِلینَ. «به یاد آور زمانی را که پروردگارت از پشت فرزندان آدم، ذریه آنها را بر گرفت و آنان را گواه بر خویشتن ساخت و فرمود: آیا من پروردگار شما نیستم؟ گفتند: آری، گواهی می دهیم. برای اینکه در روز رستاخیز نگویید ما از این غافل بودیم. »[۲]
نام معروف تر [ویرایش]
به این دلیل که در این آیه سخن از ذریه که به معنی فرزندان خردسال است به میان آمده، این آیه را ذر نامیده اند و به خاطر کلمه اَلَست به پیمان الست معروف شده است. [۳]
دیدگاه مختلف در رابطه با عالم ذر [ویرایش]
برخی از دانشمندان، این گونه بیان میدارند که:
خداوند در طول زندگی دنیایی آثار صنع و نشانه های یگانگی خود را به انسان نشان می دهد و آنان را بر این امر گواه می گیرد. گویا می فرماید: «أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ» و انسانها با زبان حال پاسخ می­دهند: «بَلی شَهِدْنا». پس در اینجا پیمان تکوینی است و سخن گفتن مانند خبر دادن رنگ رخساره از وضعیت درونی شخص است. [۴]
جعفر بن محمد امام ششم شیعیان نیز در این رابطه گفته است:
فطرت الله اسلام است که خداوند هنگام پیمان گرفتن آنان را بر فطرت توحید آفرید و فرمود: آیا پروردگار شما نیستم؟ در آنجا کافر و مؤمن حضور داشت. [۵]
بنا بر این بیان، مراد از عالم ذر همان فطرت انسانی است. انسانهای بدوی و متکامل در این احساس مشترکند که همه بنده و خداوند پروردگار آنها است و انسانها هرگز از این پیمان و شناخت غافل نبوده و نیستند. [۶]
برخی دیگر از دانشمندان همچون محمد حسین طباطبایی نظریه خویش را این گونه بیان می کند:{{نقل قول| «عالم «ذر» روح این عالم است که آن را «عالَم غیب» نیز می گویند. توضیح اینکه هر موجودی دو وجه ( صورت و جنبه ) دارد: وجهی به سوی خدا که زمان و تدریج در آن راه ندارد و وجهی به سوی دیگر که در آن تدریج و زمان راه دارد. خداوند متعال می فرماید: «إِذا أَرادَ شَیْئاً أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُون» «وقتی بخواهد چیزی را ایجاد کند، به آن می گوید: موجود شو! بی درنگ به وجود می آید. »، «کُن» هم امر ( دستور ) است و هم مخاطب درست کن. پس کلمه «کُن» از طرفی وجود شیء و از طرفی ایجاد شیء است و این موجود منبسط یک وجه الی الله دارد که عالم ذرّ است و همان موجود یک وجه دیگر دارد که همین دنیای ظاهر است. بنابراین، عالم ذرّ این عالم مسلوب نیست. »[۷]
مفاد این پیمان [ویرایش]
از آیه ۱۷۲ سوره اعراف این مفهوم استنباط می شود که مفاد پیمان گواهی بر پذیرش پروردگار [۸] و بر پذیرش توحید و یگانه خواندن پروردگار بوده است. [۸] در برخی از روایات اسلامی، این پیمان را به فطرت نیز مربوط می دانند و مرتبط بودن این پیمان با فطرت را یکی از پایه های این پیمان قلمداد می کنند. [۹]
پانویس [ویرایش]
↑ المیزان نوشته سید محمد حسین طباطبایی، چاپ پنجم، مؤسسه اعلمی، بیروت، ج۸، ص۳۰۶ - سوره اعراف، آیه۱۷۲ - سوره اعراف، آیه۱۰۲ - سوره حدید، آیه ۸ - تفسیر نمونه، زیر نظر ناصر مکارم شیرازی، دار الکتب، ج۲۳، ص۳۱۷ و ج۶، ص۲۷۶
↑ سوره اعراف، آیه۱۷۲
↑ منشور جاوید، جعفر سبحانی، چاپ فرهنگ، اصفهان، ج ۲، ص ۶۳
↑ کنز الدقایق، میرزا محمد مشهدی، تحقیق مجتبی عراقی، چاپ اول، ج۳، ص۷۴۲؛ المیزان، ج۸، ص۳۱۰
↑ ابن سنان از جعفر صادق از فطرة لله پرسید. صادق گفت: « هِیَ الْإِسْلَامُ فَطَرَهُمُ اللَّهُ حِینَ أَخَذَ مِیثَاقَهُمْ عَلَی التَّوْحِیدِ فَقَالَ: «أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ» وَ فِیهِ الْمُؤْمِنُ وَ الْکَافِرُ؛ فطرت الله اسلام است که خداوند هنگام پیمان گرفتن آنان را بر فطرت توحید آفرید و فرمود: آیا پروردگار شما نیستم؟ در آنجا کافر و مؤمن حضور داشت. » البرهان، ج۳، ص۲۳۶
↑ المیزان، ج۸، ص۳۰۸ - فطرت، مرتضی مطهری، چاپ دوم، انتشارات صدرا، ص۱۸۱ - تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۴۵۵
↑ در محضر علامه طباطبایی، محمد حسین رخ شاد، چاپ اول، نهاوندی، ص۴۲و - ۴۳ - کنز الدقایق، ج۳، ص۷۴۲
↑ ۸٫۰ ۸٫۱ سوره اعراف، آیه۱۷۲
↑ بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، چاپ دوم، مؤسسه الوفاء، بیروت، ج۳، ص۲۷۶
منابع [ویرایش]
وب گاه گفتگوی دینی
پایگاه اطلاعاتی حوزه
کانون وبلاگنویسان مذهبی
رده های صفحه: اسلام فلسفه فلسفه اسلامی مفاهیم اسلامی
قس
در قرآن مجید سخن از یک پیمان، عهد، میثاق و گواهی به میان آمده است که خداوند از انسانها گرفته است. روشن ترین آیه ای که بر این حقیقت دلالت دارد، آیة 172 سورة اعراف است که به «آیة ذر» معروف شده است. این آیه دقیق ترین معنی و شگفت ترین نظم را دارد. [1] آیات دیگری نیز مفسر همین حقیقت معرفی شده اند. [2]
خداوند در قرآن می فرماید: ]وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلی أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلی شَهِدْنا أَنْ تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هذا غافِلینَ[؛[3] «به یاد آور زمانی را که پروردگارت از پشت [و صلب] فرزندان آدم، ذریة آنها را بر گرفت و آنان را گواه بر خویشتن ساخت [و فرمود]: آیا من پروردگار شما نیستم؟ گفتند: آری، گواهی می دهیم. [چرا چنین کرد؟] برای اینکه در روز رستاخیز نگویید ما از این غافل بودیم. »
از آنجا که در این آیه سخن از ذریّۀ ( فرزندان خردسال ) آدم ـ علیه السلام ـ به میان آمده، از این آیه به «آیه ذر» یاد می کنند و به خاطر کلمة . . .

"ذر" یا "عالم ذر" عالمی است که خداوند در آن ذریات ( جمع ذریه و کنایه از فرزندان که ذرات وجود پدر و مادرند ) آدم را مورد خطاب قرار داد. عالم الست

بپرس