عدس

[ویکی الکتاب] تکرار در قرآن: ۱(بار)
عدس مشهور است و از حبوبات خوردنی است. این کلمه فقط یکبار در قرآن آمده است. وآن از جمله درخواستهای بنیاسرائیل از موسی «علیه السلام» است.

عدس، مَرجُمَک، مَرجو یا نسک ( به فارسی تاجیکستان ) ( نام علمی: Lens esculinaris ) ، گیاهی کوچک شبیه به نخود و دانهٔ آن از دانه های خوراکی ( حبوبات ) است که معمولاً در خاک های فقیری که برای کاشت دیگر محصولات مناسب نیست، کاشته می شود. عدس در انواع و رنگ های گوناگونی وجود دارد که عدس قهوه ای، سبز، نارنجی از آن جمله اند. از عدس قرمز برای تهیه شوربای رنگی استفاده می شود. برای پختن نان، عدس را با آرد مخلوط می کنند. در ایران، از این گیاه، برای تهیه عدس پلو استفاده می کنند همچنین عدس برای جبران کم خونی مفید است.
واژه عدس ریشه عربی دارد و از این زبان وارد فارسی شده است. معادل فارسی این واژه، نسک و مرجمک است. واژه مرجمک هنوز در برخی از زبان های ایرانی مرکزی و برخی گویش های محلی فارسی زنده و رایج است و واژه نسک در فارسی دری و فارسی کلاسیک بودهاست ( مازندرانی: مرجی ) ، همچنین این واژه به بیشتر زبان های ترکی راه یافته است و در این زبان ها نیز بکار می رود.
معنی نسک nasak در لغت نامه دهخدا نسک. ( اِ ) : نشک ( عدس ) . این کلمه به صورت نرسک و نرسنگ هم آمده. ( حاشیه ٔ برهان قاطع چ معین ) . نام غله ای است که به عربی عدس می گویند. ( برهان قاطع ) . عدس. ( لغت فرس اسدی ) ( آنندراج ) ( جهانگیری ) ( اوبهی ) ( دهار ) ( غیاث اللغات ) . آنکو ز سنگ خارا آهن برون کشد نسکی ز دست تو نتواند برون کشید.
گر بخواهم از کسی یک مشت  نسک مر مرا گوید خمش کن مرگ و جسک. مولوی ( از انجمن آرا )
[ ۱]
عدس دو نوع است: عدس رسمی که دانه آن گرد و نسبتاً درشت و رنگ آن سبز مایل به زرد است. عدس ریز یا عدس قرمز که دانه های آن ریز و به رنگ قرمز است. انواع عدس در بازار ایران به دودسته تقسیم می شود عدس ایرانی و عدس خارجی عدس ایرانی عدس روس عدس کانادایی [ ۲]
عدس از نظر طب قدیم ایران معتدل و خشک است و مانند دیگر گیاهان، پوست و دانه آن دارای اثرات متضاد یکدگر است. یعنی پوست عدس گرم و خود عدس قابض است. به عبارت دیگر پوست آن ملین و مغز آن ضداسهال است. [ ۳]
بنا بر پایگاه اطلاعاتی کتابخانه ملی کشاورزی آمریکا، هر ۱۰۰ گرم از عدس خام شامل ۳۵۳ کالری انرژی است؛ همین مقدار عدس پخته ۱۱۶ کالری انرژی دارد. عدس خام شامل ۸٪ آب، ۶۳٪ کربوهیدرات از جمله ۱۱٪ فیبر غذایی، ۲۵٪ پروتئین، و ۱٪ چربی ( در جدول ) . عدس منبع غنی تغذیه ای ( ۲۰٪ یا بیشتر از مقدار مواد مغذی مورد نیاز روزانه یا DV ) است و از تعداد زیادی مواد مغذی، شامل اسید فولیک ( ۱۲۰٪ DV ) ، ویتامین ب۱ ( ۷۶٪ DV ) ، پانتوتنیک اسید ( ۴۳٪ DV ) ، ویتامین ب۶ ( ۴۲٪ DV ) ، فسفر ( ۴۰٪ DV ) ، آهن ( ۵۰٪ DV ) ، و روی ( ۳۵٪ ) ، می شود. [ ۴] [ ۵] به دلیل آهن و پروتئین موجود در آن، عدس را گوشت فقرا هم می نامند، البته بر خلاف پروتئین های جانوری، عدس فاقد ویتامین ب۱۲ است. [ ۶]

عدس (سرده). عدس ( نام علمی: Lens ) نام یک سرده از زیرخانواده باقالی ها است.

عدس (lentil)
گیاهی یک ساله و قدیمی، متعلق به جنس Lens، تیره نخودیان. مشابه ماش است. ۱۵ تا ۴۵ سانتی متر رشد می کند و گل هایی سفید، آبی یا ارغوانی دارد. دانه های آن در نیام هایی به طول دو سانتی متر قرار دارند و به فراوانی در غذا مصرف می شوند. عدس فرانسوی خاکستری و عدس مصری قرمز رایج ترین انواع آن اند. از این جنس سه گونه در جنوب، غرب، و شمال غربی ایران می روید.