عراق عجم

لغت نامه دهخدا

عراق عجم. [ ع ِ ق ِ ع َ ج َ ] ( اِخ ) ایالت جبال را در قرون وسطی غالب اوقات عراق عجم نامیده اند تا با عراق عرب اشتباه نشود. ایالات جبال ( عراق عجم ) شهرهای بزرگی داشت از قبیل کرمانشاه ، همدان و در شمال خاوری آن ری و در جنوب خاوری اصفهان بود. از جمله رودهای این ایالات رود کارون است. نواحی چهارگانه آن عبارت از قرمیسن یا کرمانشاهان ، همدان و ری و اصفهان بود. سرزمینی است کوهستانی ، پهناور که یونانیان آن را مدیا گفته اند و از باختر به جلگه های بین النهرین و از خاور به کویر بزرگ محدود است و بنام ایالت جبال معروف بوده است. از زمان سلجوقیان این نواحی را عراق عجم گفته اند که با عراق عرب که قسمت سفلای بین النهرین است اشتباه نشود بدان جهت که در نیمه دوم قرن پنجم سلجوقیان بر تمام مغرب ایران تسلط یافتند و همدان را پایتخت خود قرار دادند و استیلای آنها تا بین النهرین گسترش یافت و از مقر خلافت لقب سلطان العراقین به آنها اعطا شد و از آن مستفاد میشود که مقصود از عراق دومی ایالت جبال است که مقر حکومت سلجوقی بوده است و پس از حمله مغول اسم جبال بر این ناحیه دیگر استعمال نشد و چنانکه اشاره شد مهمترین مناطق عراق عجم کرمانشاه که عرب آن را قرمیسن نامیده اند بود و اصفهان و همدان. رجوع به کرمانشاهان و اصفهان و همدان و جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقیه ص 162 تا 200 شود. حمداﷲ مستوفی در نزهةالقلوب آرد: باب دوم در ذکر ولایت عراق عجم و آن نه تومان است و در او چهل پاره شهر است و اکثر بلادش هوای معتدل دارد. و بعضی به گرمی و بعضی به سردی مایل است. حدودش ولایات آذربایجان و کردستان و خوزستان و فارس و مفاغزه و قومس و به جیلانات پیوسته است. و طولش از سفیدرود تا یزد صد و شصت فرسنگ است ، و عرض از جیلانات تا خوزستان صد فرسنگ در گذشته... بلاد عراق عجم را چهارشهر معتبر بوده است... و سپس بطور تفصیل به ذکر اوضاع مالیاتی و درآمد و خراج شهرهای مهم عراق عجم پرداخته و هر یک را با ذکر ارقام خاص بیان داشته است.
فرید وجدی گوید: عراق عجم عبارت از ولایتی است در وسط بلاد عجم به مساحت 357/000 کیلومتر مربع و آن قلب بلاد فرس است و شامل شهرهائی مانند همدان ،اصفهان و غیره میشود.

فرهنگ فارسی

ناحیه ایست در مرکز ایران شامل ایالات و ولایات مرکزی واقع بین اصفهان و همدان و تهران ( سازمان صفوی ۲٠۱ ) و مشتمل بر شهرهای ذیل کرمانشاهان همدان ملایر اراک ( سلطان آباد ) گلپایگان و اصفهان مقابل عراق عرب . توضیح اصطلاح عراق عجم در تقسیمات کشوری ایران تا انقلاب مشروطیت معمول بود و پس از آن نیز در نقشه های جغرافیایی و تقسیمات کشوری باز مورد توجه بود ولی پس از تقسیم کشور به استانهای مختلف اصطلاح مذکور متروک گردید .
ایالت جبال را در قرون وسطی غالب اوقات عراق عجم نامیده اند تا با عراق عرب اشتباه نشود ایالات جبال شهرهای بزرگی داشت از قبیل کرمانشاه همدان و در شمال خاوری آن ری و در جنوب خاوری اصفهان بود

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] عراق عجم، مقابل عراق عرب می باشد.
در بحث زمین های مفتوح عنوه نیز از عراق عجم نام برده شده است.
محل اطلاق عنوان یاد شده
عنوان یاد شده بر نواحی مرکزی ایران اطلاق می شد و گستره آن شهرهای کرمانشاه ، همدان ، ری و اصفهان را دربر می گرفت.
wikifeqh: عراق_عجم
[ویکی شیعه] عِراق عَجَم در مقابل عراق عرب، عنوانی تاریخی برای نواحی مرکزی ایران بوده است.
در مباحث فقهی نیز زمین های مفتوح العنوة را عراق عجم می گفتند که گسترۀ آن شهرهای کرمانشاه، همدان، ری و اصفهان را در برمی گرفت.
یاقوت حموی در کتاب خود حدود عراق عجم را همان مناطق مرکزی ایران دانسته و معتقد است این واژه بعد از سلجوقیان بر زبان ها افتاده است و این مناطق در پنج سده آغازین هجرت به نام الجبال مشهور بوده است.
wikishia: عراق_عجم

دانشنامه آزاد فارسی

عراقِ عَجَم
۱. در اصطلاح جغرافیای تاریخی: نامی که جغرافی دانان اسلامی قرن ۶ق جایگزین نام جَبَل یا بلادالجبل کردند تا محدودۀ جغرافیایی میان دشت های بین النهرین تا کویر مرکزی ایران را مشخص سازند و آن را از عراق عرب متمایز کنند. در دوران باستان این منطقه تقریباً همان سرزمین ماد بود. در دوران اسلامی شامل همدان، اصفهان، قم، کاشان و ری می شد. ۲. در تقسیمات جغرافیایی کشور: تا پیش از ۱۳۱۶ش، نام ولایتی بودکمابیش مطابق با شهرستان های اراک و تفرش امروزی و حاکم نشین آن شهرِ سلطان آباد بود. به موجب قانون تقسیمات کشوری ۱۳۱۶ش، نام حاکم نشین مزبور به اراک مبدّل شد.
wikijoo: عراق_عجم

پیشنهاد کاربران

عراق عجم شامل نواحی مرکزی ایران یعنی ری ، اراک، قم، اصفهانو شیراز بوده است.
نام قدیم شهر اراک
به معنی اراک عجم*ایران عجم*

بپرس