عربستان سعودی

[ویکی شیعه] عربستان سعودی بزرگترین کشور غرب آسیا و زادگاه دین اسلام. این کشور که بخش عمده شبه جزیره عربستان را در بر گرفته است، از شمال غرب با اردن، از شمال و شمال شرق با عراق، از شرق با کویت، قطر، بحرین و امارات متحده عربی، از جنوب شرق با عمان و از جنوب با یمن همسایه است. بیشتر ساکنان این کشور سنی مذهب هستند و شیعیان به صورت اقلیت در این کشور زندگی می کنند. شیعیان در این کشور به سبب سیاست های خاص مذهبی حکومت سعودی در شرایط سختی به سر می برند و علی رغم همه تلاش های صورت گرفته هنوز وضع آنان بهبودی نیافته است.
عربستان بزرگترین کشور در منطقه استراتژیک خاورمیانه است. مساحت این کشور حدود ۸۵ درصد شبه جزیره عربستان را تشکیل می دهد. این کشور از غرب و شرق به دریای سرخ و خلیج فارس مرتبط است و از شمال غرب با اردن، از شمال و شمال شرق با عراق، از شرق با کویت، قطر، بحرین و امارات متحده عربی، از جنوب شرق با عمان و از جنوب با یمن همسایه است.
عربستان سعودی ۲ میلیون و ۲۴۰ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد ولی حدود ۷۵ درصد از این مساحت را بیابان های خشک و بی آب و علف پوشانده اند.

عربستان سعودی (Saudi Arabia)
برج 60 طبقه الفیصلیه، اولین آسمان خراش عربستان سعودی، ریاض
برج 60 طبقه الفیصلیه، اولین آسمان خراش عربستان سعودی، ریاض
برج 60 طبقه الفیصلیه، اولین آسمان خراش عربستان سعودی، ریاض
موقعیت. کشور پادشاهی عربستان سعودی در آسیای جنوب غربی و در ساحل شرقی دریای سرخ جای دارد. از شمال به کشورهای اردن، عراق، و کویت؛ از شرق به خلیج فارس، قطر، امارات متحدۀ عربی، و عمان؛ از جنوب به عمان و یمن؛ و از جنوب غربی و غرب به دریای سرخ محدود می شود. مساحت این کشور ۲,۲۴۰,۰۰۰ کیلومتر مربع و شهر ریاض پایتخت آن است.سیمای طبیعی. کشور عربستان سعودی، که بخش بزرگی از شبه جزیرۀ عربستان را شامل می شود، خشک دشت عظیمی است که از غرب به دریای سرخ منتهی می شود. رشته کوه های نسبتاً بلندی که به موازات خط ساحلی دریای سرخ قرار دارند، این سرزمین را از دریای مزبور جدا کرده و مهم ترین شهرها و آبادی های آن را در خود جا داده است. بخش شمالی کوه های مزبور که ارتفاع آن ها به ۶۰۰ تا ۹۰۰ متر می رسد، به حجاز موسوم است و بلندترین نقطۀ آن، با نام کوه لوز۱، ۲,۵۸۱ متر ارتفاع دارد. دنبال جنوبی کوه های حجاز به عسیر موسوم است که در مقایسه با کوه های حجاز مرتفع تر است. بلندترین نقطۀ این کشور، جبل سودا، در نزدیکی مرز یمن واقع است و ۳,۲۰۷ متر ارتفاع دارد و دامنۀ غربی آن به جلگۀ تهامه منتهی می شود. دامنۀ شرقی کوه های حجاز را بیابان پهناور نَفود۲، با عرض تقریبی ۲۲۰ کیلومتر، فرا گرفته و دامنۀ شرقی کوه های عسیر را بیابان وسیع ربع الخالی، با مساحت ۶۴۷,۵۰۰ کیلومتر مربع، تشکیل داده است. صحرای نسبتاً مرتفع و خشک نجد، با وسعت تقریبی ۱,۱۵۸,۰۰۰ کیلومتر مربع، بیابان های نفود در شمال و ربع الخالی در جنوب را از هم جدا می کند و دشت احساء و سواحل خلیج فارس نواحی شرقی آن را تشکیل می دهند. عربستان سعودی یکی از خشک ترین نواحی جهان است و هیچ رودخانۀ دایمی در آن جریان ندارد و رودخانه های آن معروف به وادی، خشک رودهایی هستند که مهم ترین آن ها عبارت اند از وادی التثلیث، و وادی بیشه. مهم ترین شهرهای این کشور عبارت اند از ریاض، جدّه، مکه، مدینه، طائف، و دمّام. کرانه های عربستان در دریای سرخ تقریباً مستقیم و بی عارضه است و به جز جزیرۀ ساجد و چند جزیره و جزیرک۳ دیگر، که در آب های ساحلی آن قرار دارند، عارضۀ مهم دیگری ندارد. کرانه های آن در خلیج فارس بسیار پست و کم ارتفاع است و خلیج بحرین و چند جزیرک پست مهم ترین عارضه های آن را تشکیل می دهند. اقلیم عربستان خشک و بسیار گرم است و دمای آن در تابستان اغلب به ۵۰ درجۀ سانتی گراد می رسد؛ زمستان های آن معتدل است و قلل ارتفاعات غربی گاه از برف و یخ پوشیده می شود. میانگین دمای شهر ریاض در دی ماه چهارده درجۀ سانتی گراد، در تیرماه ۳۵ درجۀ سانتی گراد، و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۱۰۰ میلی متر است. گیاهانی چون خرما و میوه و حبوبات در واحه ۴های مختلف می رویند و خار و خاشاک پراکنده پوشش گیاهی بیابان های آن را تشکیل می دهند. دشت های نفود، ربع الخالی، و نجد از تپه های شنی و ریگ روان مستورند و جانورانی چون روباه، کفتار، بز کوهی، یوزپلنگ، گربۀ وحشی، جوجه تیغی، موش، گرگ، خرگوش، و پرندگانی مانند فلامینگو و پلیکان (در جزایر و سواحل) و نیز کبوتر، بلدرچین، و کبک حیات وحش آن را تشکیل می دهند.
اقتصاد. نفت و مشتقات نفتی اولین و مهم ترین نقش را در اقتصاد عربستان سعودی داراست. یارانۀ قابل توجهی که دولت عربستان به کشاورزان و تولیدکنندگان گندم می دهد، موجب شده است که گندم مازاد بر مصرف داخلی به خارج صادر شود و در مقابل، حدود دو سوم نیازهای غذایی این کشور از خارج وارد شود. کشتزارهای عربستان محدود و منحصر به نواحی مستعد ارتفاعات عسیر و جلگۀ تهامه است و غلات، موز، خرما و قهوه عمده ترین فرآورده های آن محسوب می شوند. ذخایر نفت عربستان سعودی معادل یک چهارم ذخایر نفتی جهان یا ۲۶۱,۷میلیارد بشکه است و میزان گاز طبیعی آن ۵,۸۰۰میلیارد متر مکعب است و کانی هایی چون طلا، آهن، فسفات، بوکسیت، اورانیوم، نقره، قلع، تنگستن، نیکل، روی، کرم، و سرب نیز منابع زیرزمینی آن را تشکیل می دهند. نیروی الکتریسیتۀ عربستان سعودی را نیروگاه های حرارتی تأمین می کنند و میزان تولید آن ۱۰۵,۶میلیارد کیلووات ساعت، سرانۀ ۴,۶۹۲ کیلووات ساعت، است.
حکومت و سیاست. نوع حکومت عربستان سعودی سلطنتی مطلقه است و ملک عبدالله علاوه بر تولیت حرمین شریفین مقام پادشاهی کشور را نیز به طور مطلق در اختیار دارد و هیچ قانونی جز شرع الاسلام بر این کشور حاکم نیست. مجلس شورای اسلامی کشور عربستان ۱۲۰ عضو دارد که همگی را ملک منصوب می کند و فقط نقش مشورتی دارند. شخص ملک سرپرستی و تشکیل هیئت دولت را برعهده دارد و وتوی مصوبات هیئت دولت از اختیارات اوست.
مردم و تاریخ. جمعیت عربستان سعودی۲۷,۱۳۶,۹۷۷ نفر است (۲۰۱۰) و تراکم نسبی آن۱۲.۱ نفر در کیلومتر مربع است. رشد سالانۀ جمعیت این کشور۲.۵ درصد است و عرب های سعودی ۸۲ درصد از جمعیت آن را تشکیل می دهند. ۱۰۰ درصد از مردم آن مسلمان اند،۸۷.۷ درصدشان در شهرها زندگی می کنند و زبان رسمی آنان عربی است. میانگین امید به زندگی در عربستان سعودی ۷۱ سال است و ۷۶ درصد از بزرگ سالان آن باسوادند. سامی ها کهن ترین اقوام ساکن شبه جزیرۀ عربستان اند. شرایط جغرافیایی و فواصل بسیار دورِ نواحی مسکونی، موجب تقسیم شدن آنان به قبایل مختلفی می شد که غالباً با یکدیگر در ستیز بودند. با ظهور آیین اسلام آنان در قرن ۷م متحد شدند و شهر مدینه را مرکز حکومت اسلامی قرار دادند. در سال ۸۶۰ (نیمه دوم قرن سوم قمری) با ضعیف شدن حکومت عباسیان، خاندان زیدیه و سپس قرامطه حکومت بخش شرقی عربستان را در دست گرفتند. مکه نیز به دست خاندان علوی حسنی افتاد و آنان تا ۱۰۰۰ سال منصب شریفی مکه را به عهده داشتند. دریانوردان پرتغالی به رهبری البوکرک۵ در اواسط قرن ۱۵م سواحل شبه جزیرۀ عربستان را تصرف کردند؛ سلطان سلیم اول عثمانی در ۱۵۱۵م/۹۲۱ق تولیت حرمین شریفین را از آن خود کرد و به مرور بر سراسر عربستان مستولی شد. عثمانی ها در قرن ۱۷م رو به ضعف نهادند و به دنبال آن پای انگلیسی ها به آن سامان باز شد. محمد بن سعود در قرن ۱۸م در شهر کوچک درعیه به حکومت رسید و پسرش عبدالعزیز بن سعود آیین وهابی را در آن سرزمین رواج داد و در ۱۸۰۴ مکه به تصرف آل سعود درآمد. ابراهیم پاشا در ۱۸۱۷ دولت آل سعود را برانداخت و عثمانی ها پس از افتتاح کانال سوئز دوباره بر عربستان تسلط یافتند و دولت دست نشاندۀ آل رشید را بر آن سرزمین حاکم کردند. عبدالعزیز بن سعود در ۱۹۰۰ دولت آل رشید را سرنگون کرد و شهر ریاض را به پایتختی برگزید و با نزدیک شدن به انگلیسی ها پایه های حکومت خود را استوار کرد. او در جنگ جهانی اول عثمانی ها را به یاری انگلیسی ها از عربستان بیرون راند، در ۱۹۳۲ خود را سلطان عربستان نامید و خاندان آل سعود را بر بخش وسیعی از شبه جزیره عربستان حاکم کرد. دولت عربستان سعودی پس از پایان جنگ جهانی دوم به عضویت سازمان ملل متحد درآمد و کوتاه زمانی بعد به اتحادیۀ عرب پیوست. کشف نفت در عربستان سعودی زندگی اعراب سعودی را دگرگون و کشور مزبور را به یکی از مهره های حساس عالم اسلام مبدل ساخت.