علی تکین

علی تکین برادر محمد تغا خان و یوسف قدیر خان و از امرای قراخانی در عهد غزنویان می باشد. بعد از مرگ محمد تغا خان برادرش ارسلان خان بر تخت نشست اما علی تکین برادر دیگرشان نیز مدعی جانشینی بود؛ بنابراین سالیان سال میان دو برادر به جنگ و کشمکش گذشت که پایان این اختلافات مرگ ارسلان خان و حکومت علی تکین بود.
وی با سلجوقیان روابط خوبی داشت و در ازای وجهی که از آن ها می گرفت، به سرکوب مخالفانشان می پرداخت. مردم نواحی سمرقند و بخارا به سلطان محمود غزنوی نامه نوشتند و از ستم و بیداد علی تکین گلایه کردند. محمود بارها به قصد جان وی به ترکستان لشکر کشید اما به علت متواری شدن و پنهان شدن علی تکین نتوانست او را دستگیر کند. چون پادشاه درگذشت سلطان مسعود برای غلبه بر برادرش محمد، از علی تکین یاری خواست و مبلغی پیش مزد برایش فرستاد؛ ولی پیش از آنکه جوابی به درخواست وی برسد، کار محمد یکسره شد و علی تکین نیز دیگر چندان اعتنایی به شأن سلطان جدید یعنی مسعود نکرد و مبلغ را بازپس نداد.
در سال ۴۲۳ ه‍. ق مسعود، آلتون تاش خوارزم شاه را برای دفع وی فرستاد؛ و در جنگی که بین دو سپاه روی داد، آلتون تاش زخمی سخت برداشت و روز دیگر درگذشت و سپاهیان او قاصدی نزد علی تکین فرستادند و با او مصالحه کردند و به خراسان بازگشتند. علی تکین تا سال ۴۲۶ ه‍. ق در قید حیات بود و با هر کس که مالی برایش می فرستاد سازش و دوستی داشت و در آن سال درگذشت. [ ۱]

علی تَکین ( ـ۴۲۵ق)
از شاهزادگان ایلک خانیان ترکستان و فرزند بَغْراخان هارون . در ۴۰۸ق، که طغان خان قَراخانی درگذشت و برادرش، ابومنصور محمد ارسلان خان ، بر جای او نشست ، علی تکین مدعی امارت شد. وی که بر بخارا و سمرقند و خوارزم فرمانروایی داشت ، تا ۴۱۵ق، که ارسلان خان درگذشت با او در کشاکش بود. در ۴۱۶ق، محمود غزنوی با قدرخان یوسف ، برادر علی تکین ، سمرقند و بخارا را موقتاً از دست علی تکین بیرون آورد و ترکان سلجوقی، متحدان او را، تارومار کرد. علی تکین که سرسخت ترین معارض جاه طلبی های غزنویان در آسیای میانه بود، پس از بازگشت محمود، باری دیگر در فرارود پدیدار گشت و متصرفات پیشین خود را باز گرفت . پس از مرگ محمود که میان پسرانش محمد و مسعود بر سر جانشینی او کشاکش افتاد، مسعود از علی تکین یاری خواست ، اما پیش از آن که پاسخی از شاهزادۀ قراخانی برسد، خود بر محمد فائق آمد و علی تکین هم پس از برآمدن مسعود به تخت شاهی اعتنایی به او نمی کرد. علی تکین خواستار آن بود که مسعود، بنابه وعدۀ خود، فرمانروایی ختل را به او واگذارد. مسعود سردارش ، آلتونتاش ، را به جنگ علی تکین فرستاد، اما او در جایی به نام دبوسیه شکست خورد و کشته شد (۴۲۳ق). با مرگ آلتونتاش که لقب باستانی «خوارزم شاه» داشت ، وزیرش ابونصر احمد بن علی بن عبدالصمد شیرازی با علی تکین صلح کرد و واسطۀ صلح میان او و مسعود شد.