فرهنگ جهانگیری

فرهنگ جهانگیری لغت نامه ای فارسی است. جمال الدین حسین بن فخرالدین حسن اینجوی شیرازی، ملقب به عضدالدوله، در سال ۱۰۰۵ ق. فرهنگی به نام اکبر شاه شروع و در سال ۱۰۱۷ آن را به اتمام رسانید. سپس به تجدید نظر آن پرداخت؛ و در سال ۱۰۳۲ نسخه مجددی از آن را به پادشاه هند، جهانگیر، فرزند اکبر عرضه داشت. این مجموعه لغت به فرهنگ جهانگیری شهرت دارد. این کتاب که صرفاً محتوی لغاتی است که عادتاً آنها را فارسی می شناسیم، برای هر لغت شواهد شعری آورده است، از بهترین و دقیق ترین فرهنگ های زبان فارسی است. [ نیازمند منبع]

نوشتۀ جمال الدین اینجو شیرازی، فرهنگی فارسی به فارسی به ترتیب حرف اول و آخر واژه ها. مؤلف نوشتن این واژه نامه را در ۱۰۰۵ق، به فرمان اکبر گورکانی آغاز کرد و در ۱۰۱۷ق به نام پسرش، جهانگیر گورکانی، به پایان رساند. مؤلف در ۱۰۳۲ق، این اثر را با تجدیدنظر دوباره به جهانگیر گورکانی اتحاف کرد. کتاب در یک مقدمه، ۲۴ باب و یک خاتمه تدوین شده و دربردارندۀ واژگانِ فارسی سره و معانی، مترادف ها و در بسیاری جاها معادل عربی، هندی و ترکی آن ها آمده است. در این فرهنگ از حدود ۴۰۰ شاعر فارسی گو، برای بیشتر واژه ها شواهد شعری آمده و از این جهت کتاب از بهترین و جامع ترین فرهنگ های شعر فارسی به شمار می رود. تألیف این اثر، که خود از بیش از ۴۴ فرهنگ بهره گرفته، در سیر تکاملی فرهنگ نویسی فارسی در هند، نقشی بسزا داشته و الگویی برای فرهنگ های بعدی بوده است. فرهنگ جهانگیری به کوشش رحیم عفیفی در سه جلد به چاپ رسیده است (مشهد، ۱۳۵۱ـ۱۳۵۴ش).