فرهنگ خراسان

خراسان شمالی و جنوبی علی رغم بعضی شباهت ها و پیوندها نکات متنوع و متمایزی دارند.
از نظر فرهنگی خراسان جنوبی منطقه جغرافیایی پهناوری است که بخشی از قهستان تاریخی را شامل می شود و با تقسیمات اداری کشور متفاوت است. براساس اسناد کهن این منطقه زیستگاه یکی از اقوام آریایی نژاد به نام ساگارت بوده است و به دلیل وضعیت آب وهوایی واقلیمی خاص خود چندان مورد توجه وتاخت وتاز افراد بیگانه قرار نگرفته است و زبان ونژاد مردم این خطه کمتر دچار آمیختگی واختلاط گردیده شده است؛ لذا از آنجا که قومیت غالب منطقه فارس می باشد زبان رسمی واصلی مردم استان، فارسی است. این زبان در بیشتر نقطه شهری وروستایی با گویش متفاوت، لهجه خاص و منسوب به همان محل بیان می شود مانند گویش تونی یا فردوسی و لهجه بیرجندی، لهجه قاینی، لهجه نهبندانی و… که البته این لهجه ها با تفاوت هایی جزئی در واژه ها، جمله بندی ها و تاکید بر روی صداها و هجاها همراه است. این شهر از نظر سایت ما بهترین شهر جهان هست
• از جمله خصوصیات فرهنگی خراسان جنوبی می توان به مراسم جشن کاکل وشکرگزاری درامر کشاورزی، جشن قوچ گذاری وکوچ در امر دامداری، جشن عید نوروز وسفره بستن ودیدوبازدید، خصوصاً مراسم برات و مراسم ماه محرم از قبیل نخل برداری، تعزیه خوانی، علم بندان وعلم گردانی، بیل زنی، مشعل گردانی، هفت منبر، سنگ زنی، کفچلزی و همچنین مراسم عروسی چنشت - سر حمومی - جشن سده - جشن چله تموز - جشن چله زمستان یلدا و جشن سده - جشن مهرگان شاره کرد. شب نشینی یا چراغان عموماً فقط در زمستان ها و پای کرسی انجام می شده که به آن چراغوو ( چراغان ) یا شب چراغ می گفته اند. چند خانواده برای شب نشینی و فصه و داستان و گفتگو با هم قرار می گذاشته و به خانه فرد مشخصی می رفته اند. چراغانی نوبتی و گردشی بوده است شب چله، یکی از جشن های سنتی ایرانیان در اوایل زمستان است که نقش کرسی در جمع کردن اعضای خانواده به دور گرمای آن مشهود بوده است.
مراسمشب چله یا یلدا معمولاً با چراغونی همراه بوده است از آنجا که هر میهمانی برای رفتن به شب نشینی، چراغی را همراه خود می برده و به دلیل فراوانی چراغ ها عبارت چهل چراغ که نشانه کثرت است بکار می بردند. ویدئو در یوتیوبیکی از سنتهای مهم برگزاری مراسم سرحمومی در شب چله بوده است. سرحمومی مراسمی است که داماد در حمام عمومی مردانه و عروس در حمام زنانه طی مراسم با شکوهی به حمام می بردند و با رقص و پایکوبی و چوب بازی مراسم حنا بندان بعد از شستن و کیسه کشی داماد انجام می دادند و در مراسم حنا بدان آواز امشب حنا می بندیم… بر دست و پا می بندیم … را به صورت گروهی می خواندند. و در پایان لباس نو بر عروس و داماد و اقوام نزدیک آن ها می پوشیدند این مراسم گاهی تا سحر طول می کشید و مقدمه مراسم عروسی در روز بعد بود. افراد دعوت شده در صحن حمام جمع می شدند اما جوانان و افراد غیر مدعو تا پایان مراسم در بیرون از حمام جمع می شدندو شوخی و بازی سیاه بازی و انتر بازی درمی آوردند. هدیه دادن داماد برای نامزدش نیز یک امر اجباری بوده است در این شب به داماد این امتیاز بزرگ داده می شد که با بردن هدیه برای نامزدش شب در خانه با او در یک اتاق و دوتایی بخوابد. داماد تا قبل از شب زفاف فقط در مناسبتهای خاص و از جمله شب چله مجاز به خوابیدن با نامزدش بوده است که به آن نامزد بازی می گفتند. کف زدن از سنتهای قدیمی در جنوب خراسان است ریشه درخچه بیخ را درآب خیسانده و پس از چند بار جوشاندن، در ظرف بزرگ سفالی به نام «تغار» می ریزند. و با دسته ای از چوب های نازک درخت انار به نام «دسته گز» مایع مزبور را برای ساعت ها هم می زنند تا به صورت کف سفت درآید و این کار باید در محیط سرد صورت گیرد تا مایع مزبور کف و سپس سفت شودو آنگاه با شیره انگور یا شکر مخلوط شود خشک شده آن مانند گز اصفهان می شود.