فَضا عبارت است از یک گستره سه بعدی نامحدود که اجسام در آن وجود و رویدادها در آن رخ می دهند و فاصله و جهت نسبی دارند. [ ۱] فضای فیزیکی اغلب در سه بُعد خطی تصور می شود، اما فیزیکدانان نوین معمولاً آن را در کنار زمان به عنوان یک پیوستار نامحدود ۴ بعدی به نام
فضازمان توصیف می کنند. مفهوم
فضا اهمیتی بنیادین در درک جهان فیزیکی دارد. اما بین فیلسوفان همچنان بر سر اینکه آیا
فضا خود یک موجودیت است یا اینکه رابطه ای میان موجودیت ها یا بخشی از یک
چارچوب مفهومی است، اختلاف نظر وجود دارد.
بحث در مورد ماهیت و حالت وجودی فضا به دوران باستان بازمی گردد مثلاً در رساله هایی چون
تیمائوس افلاطون، یا
سقراط در بازتاب هایش از آنچه یونانی ها khôra ( به معنی فضا ) می خواندند، یا در رساله فیزیک
ارسطو ( کتاب ۴، دلتا ) در تعریف topos ( به معنی مکان ) یا بعدتر به عنوان مفهوم هندسی مکان در رساله «قول فی المکان» دانشمند سده یازده، ابن هیثم. [ ۲] بسیاری از پرسش های کلاسیک
فلسفی در رنسانس مورد بحث قرار گرفت و در قرن هفدهم و در زمان آغاز شکل گیری
مکانیک کلاسیک مجدداً فرمولبندی شد. از دید ایزاک نیوتن، فضا مطلق بود، یعنی همیشگی بود و مستقل از اینکه ماده ای در آن باشد یا نباشد. [ ۳] سایر
فیلسوفان طبیعی از جمله
گاتفرید لایب نیتز فکر می کردند که فضا
مجموعه ای از روابط میان اجسام بود که توسط فاصله و جهتشان نسبت به یکدیگر مشخص می شد. در قرن هجدهم یک
فیلسوف و
خداشناس به نام
جرج بارکلی تلاش کرد تا قابلیت دیدن عمق فضایی را در
مقاله اش با عنوان «به سوی نظریه جدیدتری برای دیدن» رد کند.
امانوئل کانت متافیزیک دان چنین گفت که مفاهیم فضا و زمان، مفاهیم تجربی نیستند که از تجربیات دنیای خارج به دست آمده باشند، بلکه اجزایی از یک چارچوب سیستماتیک هستند که در اختیار انسان قرار دارند و برای ساختار بخشیدن به همه تجربیات استفاده می شوند.
در سده های ۱۹ام و ۲۰ام ریاضیدانان شروع به بررسی
هندسه های نااقلیدسی نمودند که در آن ها فضا به جای تخت بودن دارای انحناست. بنا بر نظریه
نسبیت عام اینشتین، فضای اطراف میدان های گرانشی از فضای
اقلیدسی پیروی نمی کند[ ۴]
آزمونهای نسبیت عام تأیید کرده اند که هندسه های نااقلیدسی مدل بهتری برای شکل فضا ارائه می کنند.
نظریه های
گالیله ای و کارتزین دربارهٔ فضا، ماده و
حرکت از بنیان های
انقلاب علمی هستند که با انتشار
مبادی ریاضیات نیوتن در سال ۱۶۸۷به
اوج رسید. [ ۵] نیوتن به کمک نظریه هایش دربارهٔ فضا و زمان توانست حرکت اجسام را توضیح دهد. اگرچه نظریه وی به عنوان تاثیرگذارترین در فیزیک شناخته می شود، در واقع برآمده از ایده های پیشینیان او در همان مورد بود. [ ۶]
فضا (ریاضیات). فَضا در ریاضیات، مجموعه ایست ( گاهی تحت عنوان جهان ) با ساختاری افزون بر آن.
فضاهای
ریاضی اغلب یک
سلسله مراتب را تشکیل می دهند؛ یعنی یک فضا ممکن است وارث همه ویژگی های یک فضای مادر باشد؛ مثلاً همه فضاهای ضرب داخلی، فضاهای برداری نرمدار نیز هستند، چرا که ضرب داخلیشان یک
نُرم روی
فضای ضرب داخلی تولید می کند به طوری که:
‖ x ‖ = ⟨ x , x ⟩ ،
که در آن نرم با محصور شدن در خطوط دوتایی عمودی مشخص می شود، و ضرب داخلی با قرار گرفتن در براکت های زاویه ای مشخص می شود.
ریاضیات مدرن رفتار کاملاً متفاوتی با «فضا»، در مقایسه با ریاضیات کلاسیک دارد. [ نیازمند منبع]
•
فضای آفین • فضای جبری
• بضای بئر
•
فضای باناخ • فضای پایه
• فضای برگمان
• فضای بسوف
• فضای بورل
• فضای کالابی - یائو
• فضای کانتور
• فضای کوشی
• فضای سلولی
• فضای چو
•
فضای همدیس • فضای تحلیلی مختلط
•
بعد • فضای متقارن درینفیلد
• فضای آیلنبرگ - مکلین
• فضای اقلیدسی
• فضای فیبر
• فضای فینسلر
• فضای نخستین - شمارا
• فضای فراسه
• فضای تابعی
• فضای G
• فضای سبز ( ریاضیات )
• فضای هاردی
•
فضای هاسدورف • فضای هایزنبرگ
•
فضای هیلبرت • فضای ضرب داخلی
• فضای کلوموگروف
• فضای L2
• فضای لنز
• فضای لیوویل
• فضای موضعا متناهی
• فضای حلقه
• فضای نگاشت
•
فضای اندازه •
فضای متریک •
فضای مینکوفسکی • فضای مونتز
• فضای نرمدار
•
فضای پیرافشرده • فضای صفحه ای
• فضای لهستانی
•
فضای احتمال • فضای تصویر
•
فضای مرتبه دوم • فضا خارج قسمت
• فضای پیمانی ریمان
•
فضای نمونه •
فضای سوبولف • فضای استاندارد
• فضای وضعیت
• فضای استون
• فضای سیمپلکتیک
•
فضای T2 •
فضای تایشمولر •
فضای تنسور • فضای توپلوژیک
•
فضای برداری توپولوژیک
• فضای تام
• فضای برداری
فضا (معماری). فضا در معماری، همان چیزی است که انسان را از عوامل طبیعی محافظت می کند و تمامی فعالیت های فردی و اجتماعی فرد را در بر می گیرد. انسان در فضا نیازهای مادی و معنوی خود را تأمین می کند. جوهر اصلی
معماری فضاست و در فضای معماری انسان حرکت و زندگی می کند. فضا در معماری انواع گوناگون دارد و به طرق متنوعی می توان فضا را در معماری دسته بندی کرد.
برنارد چومی معمار برجسته معاصر می گوید:جوهر فضا بعد توصیفی فضا و موضوعی برای مباحث فلسفی، ریاضی و فیزیک است. فضا جوهر معماری و
شهرسازی است. ( Madanipour، ۱۹۹۶ )
تعریف واضح در مورد فضا را یورگ گروتر چنین ارائه می کند:نزدیک ترین تعریف این است که فضا را خلأیی در نظر بگیریم که می تواند شیئی را در خود جای دهد یا از چیزی آکنده شود. فضا موجودیتی نیست که تعریف دقیق و مشخصی داشته باشد، با این حال قابل اندازه گیری است. ( گروتر، ۱۳۸۶ )
فضا در مفهوم موجود خویش به تنهایی هیچ ویژگی خاصی را مطرح نمی کند ولی به محض آن که یک گروه انسانی فعالیتی را در مکانی مطرح کند، معنای نمادین فضا پدیدار می شود. از این پس فضا بستری برای بیان فعالیت و رفتارهای انسانی می شود؛ محلی برای تخیل و واقعیت. ( حبیبی، ۱۳۸۲ )
فضا ( Space ) واژه ای است که در زمینه های متعدد و رشته های گوناگون از قبیل فلسفه، جامعه شناسی، معماری و شهرسازی به طور وسیع استفاده می شود. لیکن تکثّر کاربرد واژه فضا به معنی برداشت یکسان از این مفهوم در تمام زمینه های فوق نیست، بلکه تعریف فضا از دیدگاه های مختلف قابل بررسی است. مطالعات نشان می دهد با وجود درک مشترکی که به نظر می رسد از این واژه وجود دارد، تقریباً توافق مطلقی در مورد تعریف فضا در مباحث علمی به چشم نمی خورد و این واژه از تعدد معنایی نسبتاً بالایی برخوردار است و تعریف مشخص و جامعی وجود ندارد که دربرگیرنده تمامی جنبه های این مفهوم باشد. از این رو در این یادداشت به ذکر برخی کلیات در مورد مفهوم فضا بسنده می کنیم. فضا یک مقوله بسیار عام است. فضا تمام جهان هستی را پر می کند و ما را در تمام طول زندگی احاطه کرده است. فضا به محیط زیست اطراف ما احساس راحتی و امنیت می بخشد که اهمیت آن در یک زندگی لذت بخش از
نور آفتاب و محلی برای آرامش کمتر نیست. هرکاری که انسان انجام می دهد دارای یک جنبه فضایی نیز هست به عبارتی هر عملی که انجام می شود احتیاج به فضا دارد. دلبستگی بشر به فضا از ریشه های عمیقی برخوردار است. این دلبستگی از نیاز انسان به ایجاد ارتباط با سایر انسان ها که از طریق زبان های گوناگون صورت می پذیرد، سرچشمه می گیرد.
