قاشق

دوستان آذری باید ترکی استانبلی رو بلد باشید که بتونید بهترریشه یابی کنید.

من خودم نزدیک به یقین هستم که این مصدر ترکی ریشه در برابرواژه ایرانی آن دارد.

دهخدا و معین و . . . خدمت گزار بودن ولی بیسواد هم بودن و با زبانشناسی و . . . ناآشنا

( زدایش آواییِ ( ف ) در واژگانی همچون ( کئوفَ/کوه ) ، تروفش/تُرُش یا تُرش ) ، ( کوفتَک /کُتَک ) و. . . دیده می شود.
کارواژه یِ همبسته به آن ( کَفتَن/کَف ) می باشد.
( در اینکه خاستگاه این واژه، ایرانی است، تردیدی نیست ولی به هر روی باید این واژه به گونه یِ نخستِ آن یعنی ( کفچَک/کَفچَگ ) واگوییده شود تا پیوستگیِ واژگان ( بویژه با واژگانی همچون کَفیدن/کَف ) پابرجا بماند.
چنانکه در رویه هایِ 48 ، 134 و 175 از نبیگِ ( فرهنگنامه کوچک پهلوی ) نوشته یِ ( دیوید مک کنزی ) آمده است:

مردمان قدیم ساده می اندیشیدند نه به پیچیدگی که ترکان درباره ریشه واژگان میگویند

معنای این گزاره بسیار روشن است، اگر واژه کردی کاوچک یا کاچک را معرب سازیم آیا به قاشق نخواهیم رسید؟ با این همه نوشتم "هنجار و طبیعی ست" یعنی که مانای بیگمانی و صد درصدی هم از آن بیرون نمی آید بلکه تنها یک رَوَند گمانه ای را نشان می دهد یعنی بدون اینکه بخواهم دیدگاه های دیگر را زیر پا بگذارم گمانه و انگاره ای دیگر را درخور نگرش ساخته ام.
پس خواهش می کنم در هنگام خوانش دیدگاه های دیگران، چشمانتان را خوب باز کنید تا در جایگاه پاسخگویی، دهانتان را به هرزه گویی و کینه پراکنی نگشایید.
-
با به سرانجام رسیدن پژوهشها بر روی بُنمایه های زبانهای ایرانی میانه مانند پهلوی، پارتی، سغدی، سکایی ( ختنی ) وحتا بلخی، تخاری و. . . که در گذشته یافت شده اند یا در آینده پیدا خواهند شد و پژوهشهای بیشتر و همه گیرتر بر روی زبان اوستایی و زند و پازند آن وهمچنین زبان سانسکریت، چگونگیِ انبوهی از اینچنین واژگان برای نمونه قاشق یا بشقاب ( پیشکاب، پیشکاو؟ ) و. . . هم روشنتر خواهد شد، به هر روی هیچ دانشی به ویژه ریشه شناسیِ واژگان، هنوز رسا و کامل نیست و گمانِ کژی و نادرستی در آنها بسیار بالاست.
درباره فرهنگ نویسانِ گذشته چون دهخدا و دیگران ( از هر زبان و فرهنگی ) ، با همه بزرگواری و ارزشمندی که برای ایشان و یادگارهایشان پذیرا هستیم ولی به هر روی اینها نیز از هر لغزشی پاک نیستند، دسترسی که اکنون به بنمایه های کهن به ویژه سغدی و پارتی و برگردان آنها هست در زمان آن بزرگواران هرگز نبود، آنها بجز پهلوی که به آن، آنهم به شیوه ای بسیار پراکنده و نارسا آشنایی داشتند از دیگر بنمایه ها که بایسته ی کارشان بود ناآگاهی داشتند.
-
سخن شوخی آمیز و بیگانه وار کسی که تاریخ هم مطالعه می کند:
"متقابلا ما هم امپراطوری های بزرگی داشتیم در سراسر دنیا" !
شما هم امپراتوریهای بزرگی داشته اید در دنیا؟!!! می توانید بگویید منظورتان از ضمیر ما یا شما چیست؟
اگر بگوییم شاهنشاهی هخامنشی یا اشکانی یا ساسانی یا صفوی یا . . . ، آیا آنها دربرگیرنده شما نمی شوند؟ نکند خودتان را از حکومت مغولها و هونها یا تاتارها و گوک ترکها می دانید؟
شوربختانه با فراموش کردن زبان نیاکانتان و به تاریکخانه ی تاریخ سپردنِ فرهنگ ناب گذشته یتان، دنباله رو فریبکاران و دغلبازانی شده اید که ادعاهایشان در هیچ دانشگاه ارجمند و نامداری خریدار ندارد.

واج "ک" در واژگان معرب شده پارسی به واج "ق" دگرگون می شود مانند قهستان که تازیکانه یا معرب کهستان است یا قهرمان=کهرمان، ابرقو=ابرکوه و همانندهای فراوان دیگر و واج"چ" که بخاطر نبودن در عربی در اینجا به "ش" دگرش یافته.
پس هنجار و طبیعی ست که کاوچک یا کاچک به قاشِق وسپس قاشُق دگردیس شده باشد.
از دیدگاه تاریخی نیز کاربرد کفچه یا قاشق در ایران به هزاره های پیشین باز می گردد مانند فرتور یا تصویر قاشق سیمین ( نقره ای ) از زمان هخامنشی که گواه هنرمندی سازنده اش هم هست و همچنین قاشق و چنگال از زمان ساسانی در موزه رضا عباسی.

الف - واژگانی که از زبان ایرانیِ سغذی آمده اند و ( ( خ ) ) یا ( ( ک ) ) آنها به ( ( ق ) ) دگرگون شده است :
قشنگ که برگرفته از سغذی xšank میباشد. / قاطر که برگرفته از سغذی xara - tara میباشد. / قند که برگرفته از سغذی xanda میباشد. / نقره که برگرفته از سغذی nākrtē میباشد. / قانون که از سغذی kanonā آمده است. و . . .
ب - واژگان پارسی ای که در گذشته دارای حرف ( ( ک ) ) بوده اند و معمولا توسط عربی این حرف به ( ( ق ) ) دگرگون شده است :
قابوس که در گذشته کاووس بوده است. در پارسی میانه kayos و در اوستایی kāvāusān آمده است. / قالب که در گذشته کالب بوده است. در پارسی میانه kalpād آمده است.
/قز و قزاغند که در گذشته کز و کژاکند بوده اند. در پارسی میانه kač و در پارسی باستان kaž آمده است. / قفیز که در گذشته کویز بوده است که در پارسی میانه kafiz , kapič و در پارسی باستان kapithe آمده است.
/چاقو که در گذشته چاکو بوده است و هم ریشه با چکوش میباشد. / قپان که در گذشته کپان بوده است و احتمالا برگرفته از لاتین campania است. / قهرمان که در گذشته کهرمان بوده است. در اوستایی kara - manah آمده است.
/قاقم ( گونه ای سمور ) که برگرفته از پارسی میانه kākom میباشد. / قبا که برگرفته از پارسی میانه kapāh میباشد. / قباد که برگرفته از پارسی میانه kavāt میباشد. / قومس ( نام شهری ) که برگرفته از پارسی میانه kūmis میباشد. / قیصر که از پارسی میانه kaysar , kēsar آمده است. / قنات که برگرفته از پارسی میانه kānakih , kahas میباشد. / قرابه ( گونه ای ظرف شیشه ای ) که برگرفته از پارسی میانه karāveh میباشد. / قوطی که برگرفته از پارسی میانه kiwōt میباشد. / قربان که برگرفته از کرپان اوستایی میباشد. / قاف که برگرفته از پارسی میانه kāf میباشد. / قم ( نام شهر ) که برگرفته از کمب می باشد. و نمونه های بسیار دیگر از این دست.

پس از اینکه غزنویان به نیروی ایران دست یافتند و رنسانس ایرانی را نابود کردند آغاز به کوچ دادند غزها به بخشهای گوناگون ایران بزرگ کردند از گزاره ایران کنونی، و به مرور زمان قاشق سگدی جایگزین چمچه پارسی شد

این واژه معرب پس از انکه زمان غزنویان تازه وارد ایران شدند به دلیل اینکه زبان ترکی واژه های ق دار را در خود جذب میکند مصدر قاشیماق را از معربهای زبان پارسی و زبان عربی در خود جذب کردند و واژه های بسیاری دیگر را از پارسی عربی و زبانهای دیگر وارد زبان ترکی شد، پس از سلطان محمود که ترکان به گونه ای کوچرو و کولی وارد ایران کردند غزنویان ، ترکان حتی خام خار بودند و کارشان در بیابانها شکار و گوشخاری بوده، چنین مردمی نمیتوانستند از چمچه و چنگال بکارگیری و استفاده کنند، نخست گفته شد قاشق از دو واژه سگدی اریایی و ترکی بوجود اومده ، یعنی قبایل ترک در پیرامون سگدی ها یا تاجیکستان امروز وارد شده و زندگی میکردند و این واژه را از سگدی های سکایی آریایی یاد گرفته و به ایران آمدند این واژه را اورده باشند، که این رد شده ،

کَچه آمده است. گمان می رود این واژه با واژه کفگیر هم خانواده است. واژه �کفچه لیز� نیز از مشتقات این واژه است.

قاشق لاته: قاشقی با دسته ی دراز است که برای هم زدن نوشیدنی های بلند یا خوردن دسر های بلند مصرف می شود.
قاشق دسر: از قاشق چایخوری کوچک تر است و تقریبا هم اندازه قاشق سوپ ست و برای پودینگ و دسر مصرف می شود. سر قاشق پهن و عمیق است و شکل تخم مرغی دارد.
قاشق سوپ: قاشقی گرد است و چون میتواند محتویات بیشتری نگه دارد، برای سوپ خوردن مناسب است.
قاشق گریپ فروت: در اندازه مشابه چایخوری ست ولی سر قاشق نوک تیز است و لبه های دندانه دار برای در آوردن و بریدن گریپ فروت دارد.
قاشق مربا: این قاشق برای سرو مربا طراحی شده و بعضا فرورفتگی قلاب مانند را دارد تا از افتادنش در مربای چسبنده جلوگیری کند.
سرورِ سالاد: دو قاشقِ دندانه دار که بعضا از بالا به هم متصل شده اند و برای راحت تر کشیدنِ سالاد طراحی شده اند.
سرورِ کیک: سرِ پهنی دارد که برای انداختن زیر کیک و جدا کردن قطعه ای از آن مناسب است.