قاعده احترام

[ویکی فقه] احترام در لغت به معنای منع و محرومیت آمده و در اصطلاح اصل و بناء در اموال و منافع است که بدون اذن صاحب آن از تحت اختیارش خارج نشود و کسی بدون رضایت خاطر او در آن مال تصرف نکند. مناسبت معنای لغوی با اصطلاحی این می شود که: تصرف در مال دیگری چون موجب محرومیت او ازمال و منافعش می شود لذا از این تصرف بدون اجازه مالک منع شده است.
۱)اگر احمد از سعید طلبکار باشد و سعید به بدهکار بودن خود اقرار داشته و می گوید بدهی ات را خواهم داد. احمد نمی تواند بدون اذن او طلبش را از مال او بردارد. چون: آنچه در ذمه سعید است یک امر اجمالی است و فقط بعد از قبض معین می شود و تصرف این چنین بدون اذن صاحب مال به قاعده احترام حرام می شود.
۲)از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که: «هر کس به غذایی دعوت شود پسرش را هم با خود ببرد، در این صورت اگر بخورد حرام خورده و گنهکار وارد شده است».
شاید این حکم امام به خاطر قاعده احترام بوده و حرمت غذا خوردن پدر با اینکه دعوت شده به خاطر این است که اذن صاحب طعام در این حالی که بچه را با خود آورده معلوم نمی باشد.

استثنائات این قاعده
۱) اگر عین مال کسی در دست دیگری باشد و رسیدن به مالش منحصراً متوقف است بر تصرف در مال دیگری.
۲) اگر تصرف در مال دیگری به خاطر احسان به او باشد مثل اینکه شخص به او هدیه دهد و او می داند که این هدیه مال شخص دیگری است، در این صورت گرفتن آن به قصد رساندن آن به مالک اشکال ندارد گرچه تصرف در مال غیر می باشد.
۳) تصرف در مال غیر به خاطر تقیه یا اجبار یا اضطرار باشد.
۴) مصلحت مهم تری از آن در میان باشد مثلاً: نجات دادن غریق متوقف بر واردشدن بر زمین دیگری باشد بدون اینکه اذنی داشته باشد که در این صورت بر شخص واجب است که غریق را نجات دهد و تصرف در مال غیر نیز در این صورت حرام نمی باشد.