قلعه ایرج

«قلعه ی ایرج»
(یا: اسپید دژ/ نام محلی: قلعه گبری) بزرگ­ترین بنای خشتِ خام جهان. قلعه­ ای باستانی که به احتمال زیاد در دوره­ ی ساسانی ساخته شده است. اسامی این بنا (ایرج و گبری) علاوه بر شواهد بسیار معماری و باستان­ شناسی، بر ساخت این قلعه در دوره­ ی ساسانی (به احتمال زیاد) و دوره­ های قدیم­ تر (بنابر نظر برخی باستان­ شناسان) دلالت دارد. علی­ الظاهر قلعه­ ی ایرج به نام یکی از فرزندان فریدون که پادشاه ایران بوده دلالت دارد و گبری نیز بر دین رایج ایران در دوران پیش از اسلام (زرتشتی). این مجموعه در نزدیکی روستای عسکرآباد عباسی، در شهرستان پیشوای ورامین قرار دارد. قلعه ی ایرج در سال 1382 به عنوان اثری ملی ثبت شده است. اهمیت این بنا در بزرگی­ اش (مساحتی بالغ بر 200 هکتار) و نوع مصالحِ تمام خشتِ خام و گلی دژ است.
ویژگی­ های معماری: این بنا مستطیل شکل با ابعاد حدودی 1440 در 1280 متر ساخته شده و در نمای بیرونی شامل 146 برج دایره و نیم دایره می ­شده که با یکدیگر 25 متر فاصله دارند. ورودی قلعه 4 دروازه بوده که اکنون تنها یکی­ شان باقی مانده است. حصارهای قلعه ضخامتی بین 17 تا 22 متر دارند و بیشترین ارتفاع آنها 16 متر است. بر روی حصار قلعه دو برج برای نگهبانی تعبیه شده است. درون دیوارهای ضخیم حصار نیز راه روهایی برای ارتباط برج­ های نگهبانی ساخته شده. بیرون قلعه در قدیم خندق عریضی بوده که توسط کشاورزان روستای مجاوربه منظور بهره ­برداری کشاورزی و کشت از بین رفته است.
اغلب مورخین بر این باورند که با توجه به شکل، ساخت و موقعیت قلعه که در بلندی بر گستره­ ی وسیعی از اطرافش احاطه دارد، برای استفاده­ ی نظامی ساخته شده و بسیار محتمل است که یک پادگان بزرگ نظامی بوده باشد. این بنای بزرگ به دلیل بی­ توجهی در نگه داری ­اش اکنون به شدت آسیب دیده و تخریب شده است.
منابع:
http://yon.ir/OAhgL