در زبان فارسی پهلوی به گودالی حفرشده کَه kahو کَهْنْ kahn گفته میشده ، به مرور کلمهٔ گهَ یا َکه و چَه مبدل به همان چاه گردید. در حفر قنات چون چاههای متعددی حفر میگردید کَهن ها یا گهن ها در جمه گهن ات به
... [مشاهده متن کامل] معنی تعدادی گهنات یا کهنات و گهن آباد =گهناباد=گناباد که بزرگترین و قدیمی ترین قنات ایران در آنجاست اطلاق میگردیده. در گذر زمان گهنات با ترکیب بازبان اعراب با استفاده ق بجای گ گنات یا گهنات مبدل به قنات گردید.
در گذشته برای تقسیم بندی آب قنات ها از روشی استفاده می شده است که در تمام ایران و برای تمامی قنات ها متداول بوده است که شرح آن بدین صورت است :
ظرفی به نام تشته ساخته می شده که این تشت دارای سوراخی در کف بوده است. این تشت داخل یک ظرف بزرگتر که دارای آب بوده است قرار می گرفته است.
... [مشاهده متن کامل]
یک تشته یا جرعه برابر با زمان قرار گرفتن تشت در ظرف بزرگتر تا غرق شدن کامل آن، در ظرف بزرگتر بوده است. ظرف تشته را به گونه ای می ساخته اند که یک شبانه روز حتما بر زمان مربوط به یک تشت آب قابل تقسیم است. در شهرستان بهاباد یک تشته آب برابر با 12 دقیقه است، در نتیجه یک شبانه روز شامل 120 تشته است:
( 24 * 60 ) / 12 = 120
هر ساعت برابر 5 تشته است:
24*5=120
مثلاً فردی که صاحب 10 تشته است یعنی مالک دو ساعت آب است.
از آنجایی که این واحد کوچک است از واحد طاق و شبانه روز هم استفاده می شد. واحد طاق از واحد شبانه روز کمتر است و به هر 60 تشته یک طاق گفته می شود ( 12 ساعت ) در نتیجه هر شبانه روز شامل دو طاق آب می شود.
شبانه روز :
واحد اندازه گیری زمان در قنات ( معادل 24 ساعت ) است .
طاق :
واحد اندازه گیری زمان که معادل نصف شبانه روز ( معادل 12 ساعت ) است .
نیم طاق :
واحد اندازه گیری زمان در قنات ( معادل 6 ساعت ) است.
لازم به ذکر است امروزه این روش در شهرستان بهاباد برای آب چاه های موتور نیز اجرا نمی شود و بر مبنای ساعت و دقیقه اعمال می شود.
مدار یا دور :
مدت زمان لازم برای استفاده همه سهامداران قنات از حقابه خود بر حسب شبانه روز را مدار یا دور قنات گویند. مثلاً مدار 15 یعنی در طول 15 روز همه از حقابه خود استفاده می کنند و روز شانزدهم دوباره مالکین بر اساس نوبت و میزان آبی که دارند می توانند آب خود را استفاده کنند بطور مثال اگر شخصی 4 تشنه آب در مدار 15 دارد یعنی در ماه می تواند 8 تشته استفاده کند که بعضاً با این جابه جایی ها سعی می شود میزان آب تجمیع گشته تا بتوان از آب استفاده بهتری کرد.
طاق سر :
طاق سر آغاز مدار آبیاری است.
طاق دار:
کسی که در فلان شبانه روز بیشترین میزان آب را داراست و مدیریت آب با اوست و مثلاً بقیه مالکان آن شبانه روز، آب را از ایشان دریافت می کنند.
واژه قنات
معادل ابجد 551
تعداد حروف 4
تلفظ qanāt
نقش دستوری اسم
ترکیب ( اسم ) [عربی: قناة، جمع: قِناء و قَنَوات]
مختصات ( قَ ) [ ع . قناة ] ( اِ. )
آواشناسی qanAt
الگوی تکیه WS
... [مشاهده متن کامل]
شمارگان هجا 2
منبع لغت نامه دهخدا
فرهنگ فارسی عمید
فرهنگ فارسی معین
فرهنگ فارسی هوشیار
قنات از واژه کندن به دست می آید و واژه کاملا فارسی است
واژه کندن فارسی
کندک ( خندق )
کنات ( عربی شده آن تبدیل شده به قنات )
خندق ، قنات فارسی هستند رجوع شود به دانشنامه عمومی همین برگ
قنات =گنات
گن آ ت
گن از گنده می اید
آ=ها=، ازهستن می اید .
ت=ته =انتها
قنات=گنده هست ته=گنده در ته قرار دارد
منظور از گنده بزرگترین چاه قنات مادر چاه در انتهای آن قرار دارد
قنات و خندق تورکی هستند. چون در فارسی غین و قاف وجود ندارد
طبق نظر جناب آرش همه ی واژه های دنیا از فعل akmak ریشه گرفته؟؟!!!!!
در افغانستان ما به نام کاریز می شناسیم. ممنون
قنات از فعل ترکی akmak به معنی حرکت کردن ، جاری شدن ، ساری شدن و. . . گرفته شده است .
از آن مشتق akan به معنی جاری شونده ، حرکت کننده و. . . به دست می آید
و از آن مشتق ( etیا ) akanat شکل می گیرد که به معنی جاری کننده ، حرکت دهنده ، به حرکت در آورنده و. . . می باشد
... [مشاهده متن کامل]
با حذف a واژه به شکل kanat در می آید معانی آن عبارتند از :
- در معنای اول برای اشاره به بال در پرندگان به عنوان بخش به حرکت در آورنده استفاده می شود که از روی این معنی مجازا معنی جناح یا جنب یا سمت و. . نیز به دست می آید
مثلا :
sol "kanat' tan" ilerledi
یعنی : از جناح یا سمت چپ پیشروی کرد
- در معنای دوم به معنی مسیر ، انشعاب، کانال ، مسیر جریان ( دهنده ) می باشد
مثلا :
sondaj gemisi denizde petrol "kanat' ı " buldu
یعنی: کشتی حفاری در دریا "انشعاب" نفت کشف کرد.
و مثلا وقتی می گوییم " قنات آب " معنی آن می شود انشعاب آب یا کانال آب یا مسیر یا شاخه ای در زمین که آب را جریان داده و به بیرون هدایت می کند
این واژه به صورت "قنات" وارد فارسی شده است و با جدا شدن از واژه آب در ترکیب "قنات آب" به شکل مستقل "قنات" با معنی آبراه و چاهآبراه . . . مورد استفاده قرار گرفته است.
کاریز. . . .
واژه های " خندق ، قنات، کانال" همان واژه ی " کندن" فارسی می باشند که پس از سیر در زبان های غیر ایرانی با تغییر لهجه و معنی دوباره به زبان فارسی بازگشته اند .
واحد شمارش قنات ، چند رشته قنات
قنات به جایی گفته میشه که در اونجا ( یعنی در زیر زمین ) آب رو برای روز مبادا ذخیره سازی میکنند
فَأَخْرِجْنِی مِنْ قَبْرِی، مُؤْتَزِراً کَفَنِی، شَاهِراً سَیْفِی، مُجَرِّداً قَنَاتِی ( از دعای عهد )
بیرون آور مرا از قبرم[در حالیکه] کفنم پوشیده، شمشیرم از نیام برکشیده، نیزه ام برهنه.
در باب قنات می توان گفت:
١. قنات به معنای نیزه است که بعدها، به معنای کانال و مجرای آن و معادل کهریز یا کاریز به کار رفته است. ( ارتباط نیزه و اینگونه کانال می تواند مورد بررسی قرار گیرد )
٢. قنات کلمه ای است که هم در عربی مورد استعمال بوده و هم در زبان فارسی.
... [مشاهده متن کامل]
در عربی به معنای نیزه و در فارسی به معنای کاریز است که در مورد اخیر، قنات عربی شده ی کنات فارسی است که از ریشه ی فعل کندن گرفته شده است.
برای یادسپاری بهترِ معنی نیزه می توان از برقراری ارتباط واژه ای بین قنات به معنای متداول و نیزه و یا تصویر سازی بین قنات و نیزه بهره برد.
قنات واژه ای ایرانی است
کاریز، کهریز
ابراهه
خانی
مشاهده ادامه پیشنهادها (١٠ از ٢٠)
