[ویکی اهل البیت] محمد ابراهیم آیتى. استاد محمدابراهیم آیتی از عالمان قرن چهاردهم است. استاد مطهری درباره ایشان می فرماید:«حرفی که این مرد (آقای محمدابراهیم آیتی) بگوید، سند است».
در سال 1333 هجری قمری در قریه گازار از توابع بیرجند در خانواده ای روحانی و شیعه متولد شد و اهل خانه را از قدوم خویش شاد کرد این فرزند محمدابراهیم نام گرفت. پدرش شیخ محمد قائنی پیش نماز روستای گازار بود که به امور شرعی مردم رسیدگی می کرد. او در سلک روحانیت و در امور دینی خود و مردم کوشا بود.
محمدابراهیم که توفیق تربیت در دامن مادر متدین پیدا نموده بود رشد کرد و به سن تحصیل رسید. شروع تحصیلات و استادان ایشان در نوشته ای که از ایشان برجای مانده به خوبی روشن می گردد و زیباتر آن که به همان بسنده کنیم.
ایشان می نویسد: «هفت ساله بودم که پدرم مرحوم شیخ محمد قائنی مرا برای فراگیری قرآن مجید و خواندن کتاب های فارسی مذهبی و اخلاقی از قبیل عین الحیات و جلاء العیون و حلیة المتقین مرحوم مجلسی نزد «آخوند ملا عبدالله گازاری» برد و به وی سپرد. مقدمات عربی را از مرحوم پدرم فراگرفتم، نه ساله بودم که پدرم در سوم ماه رمضان سال 1342 قمری مرحوم شد.
پس از آن شرح «قطرالندی» و «القیه» ابن مالک «سیوطی» و «شرح جامی» را نزد همان ملا عبدالله و «محمدابراهیم بویکی» خواندم. سیزده ساله بودم که با اجازه مادرم برای ادامه تحصیل به شهر بیرجند رفتم و مدت پنج سال در مدرسه معصومیه کتاب های «حاشیه» ملا عبدالله یزدی و «شرح شمسیه» در منطق، «شرح نظام» «مغنی البیب» در صرف و نحو و قسمتی از «مطوّل» در معانی و بیان و بدیع و «معالم» و قسمتی از «قوانین الاصول» میرزای قمی در اصول، «تبصرة» علامه حلی و «شرح لمعه» شهید ثانی در فقه و مختصری حساب و هیأت و مقداری از شرح «سبعة معلّقه» را خواندم. در این مدت پنج سال در شهر بیرجند از محضر مرحوم حاج شیخ محمدباقر آیتی بیرجندی و آیت الله حاج شیخ محمدحسین آیتی و مرحوم شیخ غلامرضا فاضل و آقای حاج شیخ محمدعلی ربانی و مرحوم حاج ملا محمد دهکی استفاده بردم و شاگردی آن ها را نمودم.
هیجده ساله بودم که برای ادامه تحصیل به مشهد مقدس مشرف و در مدرسه باقریه ساکن شدم و بقیه شرح لمعه و مطول و قسمتی از فصول و قسمت منطق شرح منظومه حاج ملا هادی سبزواری و آن گاه تمام سطح مکاسب، رسائل شیخ انصاری و کفایه آخوند خراسانی را در محضر استادان فراگرفتم. ضمنا هیئت قدیم را نزد مرحوم حاج شیخ هاشم قزوینی و آقا شیخ مجتبی قزوینی و آیت الله میرزا حسین فقیه سبزواری و آیت الله ادیب نیشابوری و مرحوم حاج شیخ حسن پایین خیابانی و برخی اساتید دیگر خواندم.
در همان حال با درس خارج فقه و معارف مرحوم آقا میرزا مهدی اصفهانی آشنا شدم و با شوق فراوان در حدود دو سال به درس پربهره ایشان می رفتم و در همین اوقات به درس شرح منظومه آقا میرزا مهدی فرزند مرحوم آقا بزرگ حکیم می رفتم و از این راه با فلسفه قدیم آشنا شدم. آشنایی من با متون عالی فلسفه قدیم از قبیل شرح اشارات، شفای بوعلی و اسفار مرحوم آخوند ملاصدرا در خارج از محیط طلبگی بود».(1)
استاد محمدابراهیم آیتی در شرایط سخت دوران تحصیل علوم اسلامی را گذراند و با سختکوشی و مقاومت این مسیر را پیمود. چند نکته از آن ایام را او در نوشته ای که نگاشته از آن جهت که عبرت آموز است در این جا می آوریم تا شیوه تحصیل و کسب کمال را در دوران نوآموزان این خاک آن چنان که مردان رفتند زنده کنیم:
در سال 1333 هجری قمری در قریه گازار از توابع بیرجند در خانواده ای روحانی و شیعه متولد شد و اهل خانه را از قدوم خویش شاد کرد این فرزند محمدابراهیم نام گرفت. پدرش شیخ محمد قائنی پیش نماز روستای گازار بود که به امور شرعی مردم رسیدگی می کرد. او در سلک روحانیت و در امور دینی خود و مردم کوشا بود.
محمدابراهیم که توفیق تربیت در دامن مادر متدین پیدا نموده بود رشد کرد و به سن تحصیل رسید. شروع تحصیلات و استادان ایشان در نوشته ای که از ایشان برجای مانده به خوبی روشن می گردد و زیباتر آن که به همان بسنده کنیم.
ایشان می نویسد: «هفت ساله بودم که پدرم مرحوم شیخ محمد قائنی مرا برای فراگیری قرآن مجید و خواندن کتاب های فارسی مذهبی و اخلاقی از قبیل عین الحیات و جلاء العیون و حلیة المتقین مرحوم مجلسی نزد «آخوند ملا عبدالله گازاری» برد و به وی سپرد. مقدمات عربی را از مرحوم پدرم فراگرفتم، نه ساله بودم که پدرم در سوم ماه رمضان سال 1342 قمری مرحوم شد.
پس از آن شرح «قطرالندی» و «القیه» ابن مالک «سیوطی» و «شرح جامی» را نزد همان ملا عبدالله و «محمدابراهیم بویکی» خواندم. سیزده ساله بودم که با اجازه مادرم برای ادامه تحصیل به شهر بیرجند رفتم و مدت پنج سال در مدرسه معصومیه کتاب های «حاشیه» ملا عبدالله یزدی و «شرح شمسیه» در منطق، «شرح نظام» «مغنی البیب» در صرف و نحو و قسمتی از «مطوّل» در معانی و بیان و بدیع و «معالم» و قسمتی از «قوانین الاصول» میرزای قمی در اصول، «تبصرة» علامه حلی و «شرح لمعه» شهید ثانی در فقه و مختصری حساب و هیأت و مقداری از شرح «سبعة معلّقه» را خواندم. در این مدت پنج سال در شهر بیرجند از محضر مرحوم حاج شیخ محمدباقر آیتی بیرجندی و آیت الله حاج شیخ محمدحسین آیتی و مرحوم شیخ غلامرضا فاضل و آقای حاج شیخ محمدعلی ربانی و مرحوم حاج ملا محمد دهکی استفاده بردم و شاگردی آن ها را نمودم.
هیجده ساله بودم که برای ادامه تحصیل به مشهد مقدس مشرف و در مدرسه باقریه ساکن شدم و بقیه شرح لمعه و مطول و قسمتی از فصول و قسمت منطق شرح منظومه حاج ملا هادی سبزواری و آن گاه تمام سطح مکاسب، رسائل شیخ انصاری و کفایه آخوند خراسانی را در محضر استادان فراگرفتم. ضمنا هیئت قدیم را نزد مرحوم حاج شیخ هاشم قزوینی و آقا شیخ مجتبی قزوینی و آیت الله میرزا حسین فقیه سبزواری و آیت الله ادیب نیشابوری و مرحوم حاج شیخ حسن پایین خیابانی و برخی اساتید دیگر خواندم.
در همان حال با درس خارج فقه و معارف مرحوم آقا میرزا مهدی اصفهانی آشنا شدم و با شوق فراوان در حدود دو سال به درس پربهره ایشان می رفتم و در همین اوقات به درس شرح منظومه آقا میرزا مهدی فرزند مرحوم آقا بزرگ حکیم می رفتم و از این راه با فلسفه قدیم آشنا شدم. آشنایی من با متون عالی فلسفه قدیم از قبیل شرح اشارات، شفای بوعلی و اسفار مرحوم آخوند ملاصدرا در خارج از محیط طلبگی بود».(1)
استاد محمدابراهیم آیتی در شرایط سخت دوران تحصیل علوم اسلامی را گذراند و با سختکوشی و مقاومت این مسیر را پیمود. چند نکته از آن ایام را او در نوشته ای که نگاشته از آن جهت که عبرت آموز است در این جا می آوریم تا شیوه تحصیل و کسب کمال را در دوران نوآموزان این خاک آن چنان که مردان رفتند زنده کنیم:
wikiahlb: محمد_ابراهیم_آیتى