مردن

از دهر گذشتن ؛ مرادف از جهان گذشتن که کنایه از رحلت به عالم باقی است. ( آنندراج ) .

پس افتادن/اوفتادن. [ پ َاُ دَ ] ( مص مرکب ) عقب افتادن. تأخیر :
چونکه گله بازگردد از ورود
پس فتد آن بز که پیش آهنگ بود.
مولوی.
|| نکس. عود مرض در حال نقاهت. || غش کردن یا مردن. افتادن به پشت و مردن.

از دار دنیا رفتن ؛ کنایه از مردن است.

نزع روان ؛ جان کندن. مردن. درگذشتن :
شنیدم که در وقت نزع روان
به هرمز چنین گفت نوشیروان.
سعدی.

سقط شدن. [ س َ ق َ ش ُ دَ ] ( مص مرکب ) مردن چهارپایان : شتربه را بگذاشت و برفت بازرگان را گفت سقط شد. ( کلیله و دمنه ) .
چنین گویند کاسب بادرفتار
سقط شد زیر آن گنج گهربار.
نظامی.
اسب این خواجه سقط خواهد شدن
... [مشاهده متن کامل]

از خر افتادن ؛ کنایه از مردن. از عالم رفتن. ( برهان قاطع ) :
بهندوستان پیری از خر فتاد
پدرمرده ای را بچین گاوزاد.
نظامی ( از آنندراج ) .

با خاک جفت شدن ؛ مردن. مدفون شدن :
که هر گز مبادی تو با خاک جفت.
فردوسی.
- بخاک رفتن ؛ مردن. مدفون شدن :
همی خندم از لطف یزدان پاک
که مظلوم رفتم نه ظالم بخاک.
سعدی ( بوستان ) .
- بخاک سپردن ؛ دفن کردن.
... [مشاهده متن کامل]

برآمدن جان و روان ؛ برون شدن روان از تن. مردن :
نماند ایچ کس را از ایشان توان
برآمد بفرجام شیرین روان.
فردوسی.
بگفت این و جانش برآمد ز تن
شد آن نامور شاه لشکرشکن.
فردوسی.
تو بر من تا توانی ناز میساز
... [مشاهده متن کامل]

جان باختن. [ ت َ ] ( مص مرکب ) جان را از دست دادن. جان را در راه کسی یا چیزی فدا کردن. جان دادن. مردن :
چیست جان تا پیش تیغ یار نتوان باختن
سهل باشد پیش آب زندگی جان باختن.
صائب ( از بهار عجم ) .
... [مشاهده متن کامل]

قدم ازجان برآوردن . [ ق َ دَ اَ ب َ وَ دَ ] ( مص مرکب ) کنایه از ترک جان گفتن باشد. ( برهان ) ( آنندراج ) .

نفس برآمدن . [ ن َ ف َ ب َ م َ دَ ] ( مص مرکب ) کنایه از مردن . قطع شدن ِ نفس : نفس برآمد و کام از توبرنمی آیدفغان که بخت من از خواب درنمی آید. حافظ ( دیوان چ قزوینی - غنی ص 160 ) .

دعوت حق را اجابت کردن ، دعوت حق را لبیک گفتن ؛ جان به جان آفرین تسلیم کردن. مردن. ( یادداشت مرحوم دهخدا ) .

رهسپار دیار عدم یا نیستی یا آن جهان شدن ؛ مردن. ( یادداشت مؤلف ) .

آفتاب به کوه رفتن ؛ مردن. ( ناظم الاطباء ) .

کرانه شدن . [ ک َ ن َ / ن ِ ش ُ دَ ] ( مص مرکب ) مردن . ( یادداشت مؤلف ) : و احمد بگفت خوارزمشاه را که بی تو چه کردم هرچند به تن خویش مشغول بود و آن شب کرانه خواست شد. گفت احمد من رفتم نباید که فرزندانم را از این بد آید. ( تاریخ بیهقی ) . زندگانی شما به فرمان اوست و چون کرانه شوید بازگشت بدوست و حشر و قیامت خواهد بود و سؤال و جواب و ثواب و عقاب . ( تاریخ بیهقی ) . یازده روز بخسبید و پس کرانه شد. ( تاریخ بیهقی ) .
... [مشاهده متن کامل]

خوناب چشیدن. [ چ َ / چ ِ دَ ] ( مص مرکب ) جان تسلیم کردن. مردن. ( ناظم الاطباء ) .

دم گسستن . [ دَ گ ُ س َس ْ ت َ ] ( مص مرکب ) قطع شدن نفس . جان سپردن :
دلم خرید و غم جان فشاند در قدمش
گرش دمی نخورم غم شود گسسته دمش .
مجد همگر ( از آنندراج ) .

رخت جان بربستن ؛ آماده مرگ شدن. مهیای رحلت گشتن. سفر آخرت راست کردن. مردن :
رخت جان بربند خاقانی از آنک
دل در غمخانه بگشاده ست باز.
خاقانی.

دراز بدراز شدن، ریغ رحمت را سر کشیدن ( ریشخندآمیز )
نمونه ها:
بسیاری از شما تاوان تبهکاری های تان را بسان شاه گوربگور شده در همین جهان پس خواهید داد و اگر زودتر دراز بدراز شدید، توده های مردم استخوان های تان را نیز به آتش خواهند سپرد؛ بی هیچ گور و نام و نشانی: نفرین شدگان تاریخ!
... [مشاهده متن کامل]

چشم از جهان بستن ؛ کنایه از مردن. چشم از جهان فروبستن. دم درکشیدن. برحمت ایزدی پیوستن :
چو سالار جهان چشم از جهان بست
بسالاری ترا باید میان بست.
نظامی.

- نوبت کسی به سر آمدن ؛ کنایه از درگذشتن و سپری شدن :
به تو داد یک روز نوبت پدر
سزد گر تو را نوبت آید به سر.
فردوسی.

درگذشتن
رحلت کردن در ادبیات عرب و متون اسلامی و دینی
هجرت کردن

بدرود زندگی گفتن

از تخت شاهی بر تخته تابوت افتادن ؛ کنایه است از مردن.

آسودن ، در خاک آسودن ؛ بکنایه ، مردن :
مرا نیز هنگام آسودن است
ترا رزم بدخواه پیمودن است.
فردوسی.
اکنون که عماد دوله در خاک آسود
ازدیده من خاک شود خون آلود
در خاک فتاده چون توانم دیدن
آن را که مرا زخاک برداشته بود؟
عمادی.

سر به زمین گذاشتن

قصه اش کوتاه شد ( گویش تهرانی )
مردن

جان از کون دررفتن . [ اَ دَ رَ ت َ ] ( مص مرکب ) مردن . ( ناظم الاطباء ) . ظاهراً هنگامی بکار میرود که بخواهند مردن کسی را بزشتی و تحقیر یاد کنند.

- تیره گشتن چراغ زمان ؛ کنایه از مردن و فرونشستن چراغ عمر است :
سرانجام مرگ آیدت بی گمان
دگر تیره گردد چراغ زمان.
فردوسی.

- زمانه فرازآمدن ؛ رسیدن اجل. مردن :
رخت برگیر از این سرای کهن
پیش از آن کآیدت زمانه فراز.
سنائی.
- زمانه فرازرسیدن کسی را ؛ مردن او. ( یادداشت بخط مرحوم دهخدا ) : گفت : یا امیرالمؤمنین وصیت کن که تا سه روز دیگر آخر عمرت باشد و زمانه فرازرسید. ( مجمل التواریخ ، یادداشت ایضاً ) .
... [مشاهده متن کامل]

کنایه
از دست دهرجستن

قالب تهی کردن
( از ترس/. . . . . ) قالب تهی کردن

جان سپردن
جان دادن

فارسی ( مردن ) میشود ( مردن ) همین. . . سپاس

مرزن، زنده نماندن

شکست عشقی خوردن!

رحلت
هلاک

ارتحال