مرزبان نامه

اصل کتاب به زبان طبری مفقود است و آن گونه که پیداست، زبان اثر یحتمل چیزی میان پهلوی و زبان محلی گرگان و طبرستان بود که در آن ایام به عنوان زبان ادبی در مازندران رواج داشت. به جز نسخه های ترجمه شده به فارسی، مهم ترین منابع اولیه ای که از نسخهٔ اصلی این کتاب نام برده اند، قابوس نامه و تاریخ طبرستان هستند.
نویسندهٔ مرزبان نامه یکی از شاهزادگان سلسلهٔ باوندیان در طبرستان، به نام مرزبان بن رستم، است. او در نخستین فصل کتاب، دربار باوند را به تصویر می کشد که برادرش، شهریار سوم بر تخت نشسته و با توجه به تحریکات وزیر خود، به مرزبان مشکوک است. مرزبان ضمن روایت حکایاتی که در فصول بعدی کتاب آمده، سعی می کند به برادر راه و رسم حکومت را بیاموزد و او را از نیرنگ های وزیرش برحذر دارد.
داستان های مرزبان نامه نمادین هستند و در این حکایات از زبان حیوانات نقدهای اجتماعی و سیاسی قابل توجهی بیان شده است. مرزبان بن رستم در این کتاب اندیشه های اخلاقی و سیاسی خود را بیان کرده و به بررسی جایگاه الهی پادشاهان پرداخته است. البته دستورالعمل های او متناسب با حکومت های محلی کوچکی که در آن می زیست می باشد.
نویسندهٔ کتاب، مرزبان بن رستم، از سلسلهٔ باوندیان بود که خاندانی با ریشه های ساسانی بودند و بر بخش هایی از طبرستان فرمانروایی داشتند. در زمان مرزبان، حکومت زیاریان به امیری قابوس بن وشمگیر در قدرت بودند و برادر مرزبان، شهریار سوم، که اسپهبد باوندیان بود، تحت امر قابوس زیاری بود. در این دوره خلافت عباسی دچار ضعف بوده و امیران مختلفی در گوشه گوشهٔ قلمرو اسلامی سر برآورده بودند ولی هیچ یک قدرتی نداشتند که بتوانند دیگر مدعیان را از میدان بدر برند.