مشروعیت

[ویکی فقه] مشروعیت، در بحث از تداوم و بقای یک حاکمیت مطرح می شود یعنی باور به حاکمیت، موظف بودن به اطاعت، حق داشتن حاکمیت در اعمال سلطه و وظیفه مردم در قبول سلطه. بنا به تعبیری، مشروعیت هم در پیدایش و هم در مرحله بقای حاکمیت مورد توجه است که باور و پذیرش مردم در آن شرط است.
مشروعیت یعنی کیفیت ارزیابی شدن مثبت، اعتبار قانونی یافتن و مورد قبول قرار گرفتن از جانب یکایک حکمرانان، نهادها و نهضت های سیاسی و از طریق نظام های مرجعیت به واسطه انطباق این گونه نهادها و نظام های مرجعیت با قانون، اصل یا منبع ایجاد مرجعیت و اقتدار است. مشروعیت، استحقاق یا اجازه حکومت کردن است که مورد قبول عام باشد. ماتید دوگان در توضیح معنای مشروعیت می گوید: «مشروعیت، باور بدین امر است که اقتدار حاکم بر هر کشور مفروض، محق است فرمان صادر کند و شهروندان موظفند به آن گردن نهند»
موضوع مشروعیت
موضوع مشروعیت، در بحث از تداوم و بقای یک حاکمیت مطرح می شود یعنی باور به حاکمیت، موظف بودن به اطاعت ، حق داشتن حاکمیت در اعمال سلطه و وظیفه مردم در قبول سلطه. بنا به تعبیری، مشروعیت هم در پیدایش و هم در مرحله بقای حاکمیت مورد توجه است که باور و پذیرش مردم در آن شرط است. به طور نظری چگونگی تحقق یک نظام سیاسی، بر پایه باورها و هنجارهای رایج و شایع در جامعه، شقّ دیگری از مساله در آن نظام است و معنا و مفاد مشروعیت، شامل باورها و ارزش های یک جامعه نسبت به نحوه مقبول به ظهور رسیدن آن نظام سیاسی نیز می گردد. بنابراین مشروعیت بیش از آن که امری عینی باشد، امری ذهنی است و بنا به باروها و ذهنیت های گوناگون حکومت شوندگان در جوامع مختلف، اشکال گوناگونی به خود می گیرد. قائل شدن به پایه های عینی و مورد قبول همگان برای مشروعیت امری است که تنها به نحو انتزاعی متصور است و در مقام تحقق خارجی و در وجه انضمامی متصور است، زیرا در تتحقق خارجی، مبانی ارزشی مورد توافقی وجود ندارد و تنها فرایند مشروعیت یابی و سنجش میزان تعهد پیروان (Commit ment) و بررسی علل از میان رفتن مشروعیت و...... قابل بازشناسی است. دیگر آن که مشروعیت مفهوم مطلق و متصلب نیست، بلکه امری تشکیکی و ذومراتب است. بحث از وجود و عدم وجود مشروعیت در جوامع کمتر است؛ بلکه بحث بر سر فزونی و کاستی و حداقل و حداکثر آن است.
انواع مشروعیت
مشروعیت با توجه به نوع باروهای پدید آمده نسبت به حاکمیت و بنیاد اعتقادات جامعه نسبت به نظام سیاسی به انواع و دسته هایی تقسیم پذیر است.ماکس وبر به سه نوع مشروعیت قائل است: عقلایی و قانونی، سنتی، کاریزمایی.
← عقلایی و قانونی
...

[ویکی فقه] مشروعیت (نظام سیاسی پیامبر اکرم). آشنایان با مباحث مرتبط با اندیشه سیاسی، به خوبی آگاهند که مبحث مشروعیت، زیربنایی ترین موضوع در بحث اندیشه سیاسی و اساسی ترین پرسش در اعمال حاکمیت نظام سیاسی و دولت است که در آن، پرسش اصلی از حق حاکمیت است که وقتی قدرت سیاسی به اعمال حاکمیت می پردازد و به الزام و آمریت دست می زند، مبنای این اعمال حاکمیت چیست؟ دولت و نظام سیاسی از چه منبعی این حق را گرفته است که می تواند مردم را وادار به اطاعت از قوانین خود کند و مردم هم باید ملتزم به فرمانبرداری و پذیرش فرمان او شوند؟
پرسش از مشروعیت سیاسی، آنقدر حیاتی است که هر نظام سیاسی باید به آن پاسخگو باشد و به گونه ای اعمال حاکمیت خود را توجیه کند و عقلانی نشان دهد.
جعفر پیشه، مصطفی، مقاله مبانی مشروعیت نظام اسلامی در نگاه شهید مطهری ره، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۳۱، ص۳.
مبنای مشروعیت حکومت و صورت استدلال آن به طور خلاصه بدین قرار است: نخستین اصل مورد قبول فقها این است که هیچ کس بر دیگری حق حاکمیت و ولایت ندارد؛ حتی انبیا و اوصیا به صرف برخورداری از مقام نبوت و وصایت و فضلیت علم، چنین حقی را ندارند که بتوانند بر مردم حکم حکومتی یا قضایی جاری کنند؛ اما خداوند متعال از دیدگاه عقلانی به طور انحصاری و مطلق حق دارد که در همه امور ممکنات و از جمله در امور انسان ها دخالت نماید.
← استدلال
...

مَشْروعیّت (legitimacy)
موجّه بودن حق گروه حاکم برای اِعمال قدرت. اصول مشروعیت عبارت بوده اند از حق الهی، تأیید مردمی، و دربارۀ حزب های کمونیست، آگاهی از معنای راستین تاریخ.